Profilaktyka w Małopolsce

Prof. dr hab. med. Andrzej Pająk

Według Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego (Państwowy Zakład Higieny), w Polsce, w okresie jednego sezonu na przełomie roku kalendarzowego odnotowuje się od kilkuset tysięcy do blisko 5 milionów zachorowań na grypę.

Grypa jest wirusową chorobą zakaźną, której konsekwencje mogą znacznie wykraczać poza okres objawów choroby i poza okres bezpośrednich komplikacji takich jak wirusowe lub bakteryjne zapalenie płuc. Odległe skutki choroby obejmują podwyższone ryzyko zachorowania na niektóre rodzaje nowotworów, choroby nerek, cukrzycę, a przede wszystkim na choroby serca i naczyń krwionośnych. Od dawna wiadomo, że jednym z powikłań wirusowych schorzeń układu oddechowego może być zapalenie mięśnia sercowego, a ostatnio zwraca się coraz większą uwagę na związek między ostrymi infekcjami dróg oddechowych, zwłaszcza pojawiającymi się w okresie szczytu występowania wirusa grypy, a zachorowalnością na choroby sercowo naczyniowe, które rozwijają się na podłożu miażdżycy tętnic oraz na niewydolność krążenia. W badaniach obserwacyjnych wykazano, że u osób po przebyciu infekcji górnych dróg oddechowych ryzyko zachorowania na zawał serca lub udaru mózgu było ponad 4-krotnie większe w porównaniu do osób, które takich infekcji nie przebyły.

Nie ma skutecznego leczenia przyczynowego grypy i głównym środkiem jej zwalczania jest profilaktyka, w tym unikanie kontaktu z osobami chorymi na grypę oraz szczepienia ochronne.

W uzgodnionym stanowisku ekspertów 10 międzynarodowych towarzystw naukowych stwierdzono, że można rozważyć coroczne szczepienia przeciw grypie u pacjentów z rozpoznaną chorobą układu sercowo-naczyniowego. Jednakże, w odróżnieniu od niektórych entuzjastycznych ocen, w których skuteczność takiego postępowania jest porównywalna z takimi działaniami jak zaprzestanie palenia, leczenie hipercholesterolemii czy nadciśnienia tętniczego, w stanowisku podkreślono, że w celu dokładnej oceny skuteczności szczepienia przeciwko grypie w zapobieganiu wystąpienia zawałowi serca konieczne jest przeprowadzenie dużych, dobrze zaprojektowanych badań klinicznych. Badania takie są kosztowne i długotrwałe i na razie wiadomo tylko, że są podejmowane, więc na ostateczne rozstrzygnięcie wszystkich wątpliwości będzie trzeba jeszcze poczekać.

Według komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego z roku 2018, w Polsce szczepienie przeciw grypie nie jest obowiązkowe, natomiast zaleca się je w związku z przesłankami klinicznymi i indywidualnymi:

1) osobom po transplantacji narządów,

2) przewlekle chorym dzieciom (od ukończenia 6 miesiąca życia) i dorosłym,

3) osobom w stanach obniżonej odporności,

4) dzieciom z grup ryzyka od ukończenia 6 miesiąca życia do ukończenia 18 roku życia,

5) dzieciom z wadami wrodzonymi serca, oraz

6) kobietom w ciąży lub planującym ciążę.

Ponadto, w związku z przesłankami epidemiologicznymi szczepienia zaleca się wszystkim osobom od ukończenia 6 miesiąca życia, do stosowania zgodnie z charakterystyką produktu leczniczego, a w szczególności:

1) zdrowym dzieciom w wieku od ukończenia 6 miesiąca życia do ukończenia 18 roku życia,

2) osobom w wieku powyżej 55 lat,

3) osobom mającym bliski kontakt zawodowy lub rodzinny z dziećmi w wieku do ukończenia 6 miesiąca życia oraz z osobami w wieku podeszłym lub przewlekle chorymi,

4) pracownikom ochrony zdrowia,

5) pensjonariuszom domów spokojnej starości, domów pomocy społecznej itp.

Niestety wg danych ECDC, w Polsce między 2008 a 2015r. wszczepialność p/grypie sezonowej u dzieci utrzymuje się na poziomie 3% i ok. 10% u dorosłych, co jest znacznie poniżej założonego celu (zaszczepienie ponad 75% populacji) i jednym z najgorszych wyników w Unii Europejskiej.

Ryc. Coroczne szczepienie przeciwko grypie zalecane jest wszystkim osobom od ukończenia 6 miesiąca życia.

Piśmiennictwo:

1. wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/grypa/Ryc_3.jpg

2. (data ost. wejścia: 18.06.2018).

3. Smeeth L, Thomas SL, Hall AJ et al. Risk of myocardial infarction and stroke after acute infection or vaccination. N Engl J Med, 2004; 351: 2611–2618.

4. Bhatt AS, Adam D. DeVore AD, Hernandez AF, Mentz RJ. Can Vaccinations Improve Heart Failure Outcomes? Contemporary Data and Future Directions. JACC: HEART FAILURE, 2017; 5: 194 – 203.

5. Szósta Wspólna Grupa Robocza Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego i innych towarzystw naukowych ds. prewencji sercowo-naczyniowej w praktyce klinicznej. Wytyczne ESC dotyczące prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego w praktyce klinicznej w 2016 roku. Kardiologia Polska 2016, 74; 821–936; DOI: 10.5603/KP.2016.0120.

6. MacIntyre CR, Mahimbo A, Moa AM, Barnes M . Influenza vaccine as a coronary intervention for prevention of myocardial infarction. Heart, 2016; 102: 1953–1956. doi:10.1136/heartjnl-2016-309983.

7. Clar C, Oseni Z, Flowers N, Keshtkar-Jahromi M, Rees K. Influenza vaccines for preventing cardiovascular disease. Cochrane Database of Systematic Reviews 2015, Issue 5. Art. No.: CD005050. DOI: 10.1002/14651858.CD005050.pub3.

8. LeBras MH, and Barry AR. Influenza Vaccination for Secondary Prevention of Cardiovascular Events: A Systematic Review. CJHP, 2017; 70: 27-34.

9. Caldeira D, Costa J, Vaz-Carneiro A. Análise da Revisão Cochrane: Vacina Contra Influenza para Prevenção de Doença Cardiovascular. Cochrane Database Syst Rev (Analysis of the Cochrane Review: Influenza Vaccines for Preventing Cardiovascular Disease. Cochrane Database Syst Rev.) Acta Med Port, 2015; 28: 424-426.

10. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2018, Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 2017 r. Poz. 108.

11. European Centre for Disease Prevention and Control. Seasonal influenza vaccination in Europe. Vaccination recommendations and coverage rates in the EU Member States for eight influenza seasons: 2007–2008 to 2014–2015. Stockholm: ECDC; 2017.