Profilaktyka w Małopolsce

Lek. Natalia Podolec-Szczepara

Klinika Kardiologii Dziecięcej, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Brak aktywności fizycznej to jeden z najpoważniejszy czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.

Należy rozróżnić ćwiczenia fizyczne od aktywności fizycznej, która dotyka szerokiego wachlarza czynności fizycznych (w tym pranie, sprzątanie domu, plewienie ogródka itp.). ¹ Korzyści wynikające z umiarkowanej aktywności fizycznej są liczne. W tabeli 1. przedstawiono najważniejsze zalety umiarkowanej aktywności fizycznej – poza uzyskaniem lepszej sprawności fizycznej istotne są również poprawa metabolizmu oraz zmniejszenie występowania choroby niedokrwiennej serca, nowotworów.

Chociaż ciężki wysiłek na siłowni umożliwia bardzo skuteczne wzmocnienie mięśni i poprawę kondycji, to jednak umiarkowany wysiłek fizyczny np. szybki spacer, jazda na rowerze, jazda na rolkach, lekki areobic wpływa dobrze na nasze zdrowie.

Uprawianie regularnie aktywności fizycznej i ćwiczeń wzmacniających i aerobowych skutecznie zapobiega otyłości i nadwadze tj. jednej z największej epidemii współczesnego świata. Ponad 25% dzieci ma nadwagę lub otyłość.

W chorobach układu krążenia praktyczne zawsze zalecamy systematyczną umiarkowaną aktywność fizyczną. Najkorzystniej rozpocząć ją w ramach kompleksowej rehabilitacji połączonej z edukacją o czynnikach ryzyka i sposobach ich zapobiegania. Uzyskano jednoznaczne dowody naukowe, że większość z modyfikowalnych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych może ulec zmniejszeniu a nawet normalizacji. Poza korzystnym wpływem na metabolizm glukozy i lipidów należy podkreślić także korzystny wpływ na stres, koncentrację podczas nauki oraz ułatwia nawiązywanie kontaktów z rówieśnikami (tabela 1.).

Czy aktywność fizyczna jest korzystna u pacjentów z wrodzonymi wadami serca?

Obecnie nie ma wątpliwości, że u pacjentów z wrodzonymi wadami serca, umiarkowana aktywność fizyczna wpływa korzystnie na rozwój ogólny dziecka i uaktywnia wszystkie mechanizmy rozwojowe i metaboliczne podane w tabeli 1.

Większość rodziców widzi potrzebę zastosowania wysiłku fizycznego u swoich dzieci z wrodzonymi wadami serca. Niestety istnieje także pewna grupa rodziców i opiekunów, która odczuwa strach i niepewności przed aktywnością fizyczną i uprawianiem sportu przez swoje dzieci. Dlatego też bardzo ważną rolę odgrywa pediatra, zespół rehabilitacyjny oraz psycholog dziecięcy, którzy powinni określić zakres i możliwości aktywności ruchowej w zależności od stanu klinicznego.

Zalecenia powinny określać także plan rehabilitacji z uwzględnieniem rozwoju dziecka oraz zaawansowania wady. U większości pacjentów z wrodzonymi wadami serca możliwe jest wykonanie próby wysiłkowej w obecności lekarza, która pozwala na precyzyjne określenie możliwości ćwiczeń. Próba wysiłkowa jest także pomocna w przełamaniu bariery strachu, zarówno dla rodziców jak i samego dziecka, przed rozpoczęciem wysiłków fizycznych. Dzięki niej zyskujemy także w sposób obiektywną informację, w jakim stopniu dzieci mogą korzystać z aktywności fizycznej, tak aby sobie nie zaszkodzić. Wyniki tych badań mogą być również istotne przy wyborze zawodu.

Czy wszystkie dzieci z wrodzonymi wadami serca mogą ćwiczyć?

Na szczęście nie ma wielu chorób serca, które dyskwalifikują dziecko z jakiejkolwiek aktywności fizycznej. Korzyści z prowadzenia regularnej aktywności fizycznej u dzieci z wrodzonymi wadami serca są zależne od stanu ogólnego rozwoju dziecka oraz stopnia zaawansowania wady. Dlatego też konieczna jest kompleksowa ocena dziecka, a w przypadku wątpliwym wspólna konsultacja zespołu lekarzy leczących, rehabilitantów, fizjoterapeutów, psychologów z udziałem rodziców i/lub opiekunów dziecka.

Zalecenia rodzaju, intensywności i częstości ćwiczeń fizycznych i kompleksowej rehabilitacji są różne na różnych etapach diagnostyki i leczenia wrodzonych wad serca.

U zdecydowanej większości dzieci, po skutecznym leczeniu operacyjnym wrodzonych wad serca i przeprowadzeniu kompleksowej rehabilitacji możliwy jest powrót do pełnego zdrowia i w przyszłości nie ma przeciwskazań do aktywności fizycznej, uczestniczenia we wszystkich zajęciach wychowania fizycznego, a nawet uprawiania sporu.

Istnieją jednak wady wrodzone serca, u których nawet po leczeniu operacyjnym konieczne są ograniczenia. Do takiej grupy chorób należą wrodzone wady serca z przetrwałym nadciśnieniem płucnym, wadami siniczymi oraz przetrwałymi groźnymi zaburzeniami rytmu³.

Podsumowanie

Większość dzieci w wrodzonymi wadami serca może i powinna systematycznie uczestniczyć w ćwiczeniach fizycznych o umiarkowanym nasileniu.

W każdym przypadku stwierdzenia u dziecka wrodzonej wady serca należy zachować szczególną ostrożność przy uprawianiu sportu. Treningi powinny być prowadzone pod kontrolą zespołu doświadczonych trenerów oraz ścisłej współpracy ze specjalistami z dziedziny kardiologii dziecięcej i fizjoterapeutów.

ZAPAMIĘTAJ!

• Każdy pacjent z wrodzoną wadą serca powinien być traktowany indywidualnie i zalecenia powinien ustalać lekarz prowadzący chorego wraz z zespołem fizjoterapeutów, psychologów i rodziców dziecka.

• Jeżeli lekarz pozwoli na aktywność fizyczną to najlepiej aby wysiłek był UMIARKOWANY, co oznacza, że powinien trwać do momentu lekkiego lub umiarkowanego zmęczenia pozwalającego rozmawiać. 

• Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia, zaleca się przynajmniej 60 minut codziennej aktywności fizycznej o umiarkowanej intensywności dla dzieci i młodzieży².

• Jeżeli nie ma przeciwskazań ruch w każdym wieku jest wskazany i pożądany!

Bibliografia:

1. Longmuir P et all; ,,Promotion of Physical Activity for Children and Adults With Congenital Heart Disease” ; A Scientific Statement From the American Heart Association; https://doi.org/10.1161/CIR.0b013e318293688f; Circulation. 2013;127:2147–2159

2. Lars Bo Andersen ; ,,Wytyczne UE dotyczące aktywności fizycznej”, 2008 Bruksela

3. Kliegman ; ,,Nelson Textbook of Pediatrics”– Elsevier 2019r.