Lek. Kamil Jonas
pH osocza krwi, czyli ilościowa miara kwasowości – prawidłowo wynosi około 7,4, co warunkowane jest obecnością w organizmie substancji o charakterze kwaśnym i zasadowym. Aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie komórek, tkanek i narządów ludzkiego ciała wskaźnik ten musi być jednak na bieżąco korygowany. W pewnych okolicznościach jak na przykład wskutek zatruć, poważnych błędów dietetycznych, źle kontrolowanej cukrzycy, przewlekłej biegunki czy innych chorób kontrola równowagi kwasowo-zasadowej okazuje się jednak niewystarczająca i spadek wartości pH prowadzi do rozwoju kwasicy.
Równowaga kwasowo-zasadowa naszego organizmu jest kontrolowana przez wiele narządów, kluczową rolę obok układów buforowych krwi i tkanek pełnią tu nerki i płuca, których praca pozwala w wydajny sposób dostosowywać poziom pH do zmieniających się warunków:
-
kontrola równowagi kwasowo-zasadowej przez płuca jest prawie natychmiastowa i polega głównie na zmianie częstości oddychania. W przypadku obniżenia się pH poniżej pewnej granicy układ oddechowy stymulowany jest do szybszej pracy, co pozwala na usunięcie z krwi nadmiaru dwutlenku węgla. Zapobiega to jego przekształcaniu w kwas węglowy i w rezultacie podnosi wartość pH,
-
nerki z kolei posiadają zdolność do kontroli pH w sposób powolny i długotrwały. Gdy w przebiegu różnego rodzaju zaburzeń metabolicznych i oddechowych dochodzi do spadku pH osocza krwi, nerki umożliwiają zwiększenie wydalania kwasów z moczem i gromadzenie substancji o charakterze zasadowym.
Kwasica metaboliczna powstaje natomiast gdy w organizmie zaczynają gromadzić się substancje o charakterze kwasowym, a postępujący wówczas spadek pH jest niedostatecznie kompensowany przez wzrost częstości oddechów i zwiększenie wydzielania kwasów przez nerki.
Przyczyną kwasicy może być wiele różnych schorzeń, np.:
-
źle kontrolowana cukrzyca,
-
drastyczne zmiany w diecie,
-
głodzenie,
-
niedotlenienie tkanek,
-
wstrząs,
-
zatrucie alkoholem, glikolem lub aspiryną,
-
biegunki,
-
choroby wątroby, płuc i nerek.
Kwasica może rozwinąć się również w przebiegu chorób serca, zwłaszcza w wyniku jego ciężkiej niewydolności. Nagłe pogorszenie kurczliwości mięśnia sercowego może doprowadzić do objawów wstrząsu na skutek spadku ilości utlenowanej krwi zaopatrującej mięśnie i tkanki. W warunkach niedoboru tlenu komórki produkują znaczne ilości kwasu mlekowego, który powoduje spadek poziomu pH i rozwój klinicznych objawów kwasicy. Długotrwałe upośledzenie układu krążenia przyczynia się też często do pogorszenia ukrwienia i funkcji nerek, które mogą utracić swoją zdolność do efektywnej regulacji równowagi kwasowo-zasadowej.
Ryc. Nieprawidłowa dieta, głodzenie czy cukrzyca to czynniki mogące przyczynić się do rozwoju kwasicy.
Piśmiennictwo
1. Boon NA, Colledge NR, Walker BR, i wsp. Choroby wewnętrzne Davidsona. Wrocław: Elsevier Urban & Partner; 2009.
2. Szczeklik A, i wsp. Choroby wewnętrzne. Kraków: Medycyna Praktyczna; 2016.
3. Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.19.2..html
