Powszechnie wiadomo, że kobiety bardziej dbają o swój wygląd i zdrowie niż mężczyźni. Z kolei większości panów zależy aby mieć ładny i sprawny technicznie samochód, dlatego częściej dbają o niego bardziej niż o siebie. W szczególności przestrzegają skrupulatnie terminów przeglądów technicznych, nieraz częściej niż to zaleca producent zmieniając olej na coraz lepszy i droższy, a nawet niewielką usterkę czy zadrapanie lakieru usuwają natychmiast.
Narządami, które mają tylko mężczyźni są jądra i gruczoł krokowy, czyli prostata lub stercz. Są to narządy, które gdy funkcjonują prawidłowo i nie sprawiają dolegliwości są zwłaszcza przez młodych mężczyzn, traktowane jako części ciała niewymagające „obsługi”. Nowotwory złośliwe rozwijające się w jądrach lub prostacie bardzo długo nie dają objawów. Objawy pojawiają się często, jako dolegliwości wynikające z dokonanych przerzutów odległych, co bardzo obniża szanse wyleczenia czy przedłużenia życia. Pediatrzy i rodzice z reguły sprawdzają, czy dziecko na oba jądra w worku mosznowym wiedząc, że w niezstąpionym jądrze często rozwija się rak.
Należy też pamiętać, że raki jądra wykazują dwa szczytowe okresy zachorowań: w młodym i starszym wieku. Objawy raka jądra polegają na pojawieniu się w nim niebolesnego stwardnienia. Samobadanie jąder jest równie skuteczne i polecane jak samobadanie piersi przez kobiety. Tak jak „stukanie” w silniku zmusza właściciela samochodu do niezwłocznej wizyty u mechanika, tak zmiana w kształcie i konsystencji jądra powinna zmusić jego właściciela do wizyty u urologa lub specjalisty, w którejś z dziedzin onkologii. Cechą charakterystyczną raków jądra jest ich szybki rozwój, a także szybkie cofanie się zmian nowotworowych po leczeniu. W przypadku tych nowotworów nawet rozpoznanie przerzutów odległych nie przekreśla szansy wyleczenia, a chirurgiczne usunięcie jednego jądra nie pozbawia możliwości doczekania się zdrowych dzieci. Możliwe jest także zamrożenie (tzw. kriokonserwacja) i bankowanie nasienia przed rozpoczęciem chemioterapii, a następnie użycie tego nasienia do sztucznego zapłodnienia kobiety.
Rak gruczołu krokowego rozwija się nadzwyczaj podstępnie, gdyż za objawy utrudniania oddawania moczu u starszych mężczyzn odpowiada zwykle współistniejący łagodny przerost stercza, który zajmuje środek gruczołu. Natomiast ogniska raka rozwijają się na obwodzie, pod torebką gruczołu, toteż nie uciskają przebiegającej przez gruczoł cewki moczowej. Zatem do rozpoznania raka stercza dochodzi w czasie badania urologicznego chorych z objawami łagodnego przerostu gruczołu krokowego: utrudnieniami oddawania moczu, wielokrotnym oddawaniem moczu czy konieczności mocnego parcia na mocz dla rozpoczęcia mikcji. Na możliwość istnienia raka stercza naprowadza wysoki poziom PSA (prostatic specific antigen) w surowicy krwi lub badanie palcem przez odbytnicę. Stąd ¾ raków rozpoznane jest w okresie bezobjawowym. U pozostałych chorych objawy pochodzą najczęściej z obecności przerzutów odległych, głównie do kości (bóle, złamania patologiczne).
W diagnostyce raka stercza, oprócz rutynowego badania urologicznego i palcem per rectum (przez odbytnicę) i oznaczenia poziomu PSA konieczne są badania obrazowe: USG, TK (tomografia komputerowa) czy MRI (rezonans magnetyczny) miednicy. Przed rozpoczęciem leczenia konieczna jest biopsja gruboigłowa, którą wykonuje się przezodbytniczo pod kontrolą USG. U chorych z wysokim poziomem PSA sugerującym rozsiew do kości wykonuje się scyntygrafię kośćca (badanie izotopowe) a dla poszukiwania innych ognisk badanie PET po podaniu znakowanej izotopem choliny.
W leczeniu chorych o zaawansowaniu miejscowym stosuje się leczenie operacyjne (także metodą laparoskopową lub nawet przy pomocy robota) polegające na całkowitym usunięciu chorego gruczołu, alternatywą jest leczenie napromienianiem z zewnątrz (tzw. teleterapia) lub przez okłucie stercza igłami zawierającymi izotop promieniotwórczy (brachyterapia). W leczeniu systemowym stosuje się hormonoterapię i chemioterapię.
Wyniki leczenia radykalnego (chirurgiczne usunięcie zajętego rakiem narządu lub zniszczenie raka stercza promieniowaniem jonizującym) chorych bez przerzutów odległych są dobre, a chorym z rozsiewem odległym można przedłużyć życie nawet o wiele lat. Obecnie rak stercza stał się chorobą przewlekłą. Zatem panowie, dbajcie o siebie przynajmniej tak, jak o swoje samochody. Badajcie poziom PSA tak, jak badacie poziom oleju w silniku, a z wszelkimi zaburzeniami pracy układu moczowego odwiedzajcie autoryzowany serwis czyli urologa.
Prof. dr hab. n. med. Leszek Kołodziejski
specjalista chirurgii ogólnej, onkologicznej
i torakochirurgii
Rak jądra jest najczęściej występującym nowotworem wśród mężczyzn w przedziale wiekowym 20-44 lat (ok. 25% wszystkich przypadków nowotworowych w tej grupie). Natomiast nowotwory prostaty plasują się na drugim miejscu pod względem częstości występowania u mężczyzn. W ostatnich latach w naszym kraju obserwowany jest wzrost liczby diagnozowanych przypadków raka prostaty i jąder. To skutek szeroko zakrojonych akcji profilaktycznych, a także coraz większej świadomości mężczyzn o potrzebie regularnych badań przesiewowych. Wczesne wykrycie nowotworu jest kluczowe dla skutecznego leczenia oraz zwiększenia szans na całkowite wyleczenie.
W miesiącu Movember, kiedy mężczyźni na całym świecie zapuszczają wąsy, aby zwrócić uwagę na problemy zdrowotne, szczególnie te związane z nowotworami, mamy wyjątkową szansę na otwartą dyskusję o zdrowiu mężczyzn.
Pragniemy zachęcić wszystkich do aktywnego uczestnictwa w spotkaniach edukacyjnych organizowanych w ramach programu „Prozdrowotne oddziaływania edukacyjne na rzecz zmniejszenia umieralności na nowotwory w Małopolsce”. To niepowtarzalna okazja, aby poszerzyć swoją wiedzę, zadawać pytania i dowiedzieć się, jak dbać o swoje zdrowie. Terminy spotkań można znaleźć w zakładce Spotkajmy się programu.
Świadomość i prozdrowotny tryb życia to najskuteczniejsza broń w walce z rakiem - zrób krok w stronę lepszego zdrowia!
Zdjęcie: źródło- pixabay, autor - RyanMcGuier