Od dawna podkreśla się fakt, że pacjent jest nie tylko biernym przedmiotem oddziaływań terapeutycznych, ale powinien być aktywnie zaangażowany w proces leczenia. Odnosi się to nie tylko do udziału w procesie terapeutycznym, ale także świadomego wyboru i akceptacji własnego leczenia. Warto więc przedstawić podstawowe rodzaje oddziaływań, zwracając uwagę na ich potencjał oraz ograniczenia. Choć dla osób mających dotychczas styczność z zagadnieniem leczenia zaburzeń psychicznych rozważania te mogą wydać się uproszczone, dla osób, które po raz pierwszy stoją przed decyzją o podjęciu kontaktu ze specjalistą z zakresu zdrowia psychicznego, mogą być pierwszym krokiem do rozpoznania swoich potrzeb i oswojenia perspektywy leczenia.
Pierwszą osobą, do której często trafia osoba borykająca się z trudnościami psychicznymi jest lekarz psychiatra. To on ma za zadanie dokonać diagnozy stanu psychicznego i zadecydować o dalszym postępowaniu. Chociaż społeczne postrzeganie leczenia psychiatrycznego nadal jest pełne negatywnych schematów, należy podkreślić, że lekarz spełnia tu niezwykle ważną rolę. Wnikliwy wywiad medyczny umożliwia postawienie wstępnych hipotez na temat stanu psychicznego, które mogą wymagać konieczności weryfikacji przez lekarzy innych specjalności. Należy zaznaczyć, że zgodnie z obecną strukturą publicznych usług medycznych, wizyta u lekarza psychiatry nie wymaga skierowania, pacjent dysponuje także pełną dowolnością co do wyboru lekarza (brak tak zwanej rejonizacji). Warto podkreślić, że to lekarz psychiatra wystawia skierowanie celem podjęcia psychoterapii (dotyczy usług publicznej służby zdrowia).
W obrębie usług psychoterapeutycznych pacjent może spotkać specjalistów będących zwolennikami różnych podejść teoretycznych i metodologicznych, których nie sposób opisać w całości na łamach niniejszego artykułu. Przykładowo, decydując się na terapię w nurcie psychodynamicznym, psychoanalitycznym czy humanistycznym możemy spodziewać się oddziaływania długoterminowego, skoncentrowanego na szeroko pojmowanym zrozumieniu własnych potrzeb, konfliktów, trudności i potencjału. Służy temu analiza zarówno codziennych przeżyć i trudności, jak też często wydarzeń z przeszłości. Ma to na celu eliminację objawów poprzez zrozumienie ich genezy i funkcji. Z kolei terapia poznawczo-behawioralna koncentruje się na rozwiązaniu sprecyzowanych problemów za pomocą konkretnych oddziaływań mających na celu analizę myśli i zachowań niesprzyjających zdrowieniu. Często stosowana jest w leczeniu zaburzeń lękowych, choć znajduje zastosowanie w leczeniu objawów różnych trudności z obszaru zdrowia psychicznego. Należy pamiętać, że pierwsze wizyty u specjalisty każdorazowo wiążą się ze swoistą dla danego nurtu diagnozą problemową a sam terapeuta jest osobą, z którą możemy wyjaśniać wszelkie niejasności. To w końcu od nas przede wszystkim zależy to jak szybko uda nam się wyjść z cienia depresji.
