Zdjęcie: Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II

Co to jest kardiowerter-defibrylator?

Wszczepialny kardiowerter-defibrylator (ang. implantable cardioverter defibrillator, ICD) to urządzenie, które ma zdolność rozpoznawania groźnych dla życia zaburzeń rytmu serca oraz przerwania tych arytmii za pomocą impulsu elektrycznego.

Jak jest zbudowany kardiowerter-defibrylator?

Klasyczny ICD zbudowany jest z tzw. „puszki” zawierającej generator impulsów elektrycznych i źródło energii (baterię), oraz elektrody defibrylującej. W trakcie implantacji elektrodę wprowadza się drogą przezżylną do jam prawego serca, natomiast samo urządzenie jest wszczepiane najczęściej w okolicy podobojczykowej lewej, podskórnie, w specjalnie wypreparowanym miejscu, tzw. loży.

Co to jest kardiowerter-defibrylator zewnętrzny i podskórny?

Dla wybranej grupy pacjentów, u których nie ma możliwości implantacji klasycznego ICD, a którzy zagrożeni są wystąpieniem nagłego zatrzymania krążenia (NZK) w wyniku komorowych zaburzeń rytmu serca istnieje możliwość wszczepienia podskórnego defibrylatora lub zastosowania kardiowertera-defibrylatora zewnętrznego (kamizelki defibrylującej). Metody te nie zapewniają jednak tak sprawnej stymulacji serca jak klasyczny ICD w przypadku wystąpienia wolnej akcja serca lub przerwy w pracy serca, tj. bradyarytmii.

Jak działa kardiowerter-defibrylator?

ICD posiada zdolność rozpoznawania i reagowania na zagrażające życiu komorowe zaburzenia rytmu. W zależności od rodzaju arytmii urządzenie jest w stanie przerwać te zaburzenia przy pomocy nisko-energetycznej terapii (stymulacja przeciwtachyarytmiczna, ATP), tj. serii wewnątrzsercowych impulsów, najczęściej przez pacjenta nieodczuwanych. W przypadku nieskutecznej ATP lub rozpoznania złożonej arytmii, bezpośrednio zagrażającej życiu, ICD generuje wysokoenergetyczny impuls. Terapia wysokoenergetyczna jest jednak przez chorych odczuwana najczęściej jako mocne, nieprzyjemne uderzenie w okolicy serca. ICD posiada również funkcję zwykłego stymulatora (jak każdy rozrusznik serca), tj. pobudzania mięśnia sercowego do skurczu w przypadku niewydolnego własnego układu bodźcotwórczo-przewodzącego.

U kogo należy wszczepić kardiowerter-defibrylator?

Kryteria kwalifikacji do wszczepienia ICD są oparte o wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Wskazania do implantacji ICD posiadają dwie grupy pacjentów. Pierwszą grupę stanowią chorzy szczególnie narażeni na wystąpienie zagrażających życiu komorowych zaburzeń rytmu serca w wyniku chorób współistniejących (profilaktyka pierwotna). Dotyczy to przede wszystkim pacjentów z zaawansowaną skurczową niewydolnością serca (frakcja wyrzutowa lewej komory ≤35%), u których ryzyko wystąpienia groźnych arytmii, takich jak częstoskurcz komorowy czy migotanie komór, jest znacznie wyższe niż w populacji ogólnej. Wszczepienie ICD wykonuje się również m.in. u pacjentów z kardiomiopatią przerostową, arytmogenną kardiomiopatią prawej komory (ARVD) oraz u chorych z genetycznie uwarunkowanymi zaburzeniami rytmu, tj. zespół Brugadów, zespół długiego QT - po indywidualnej ocenie ryzyka wystąpienia NZK. Do drugiej grupy zaliczamy chorych, którzy przebyli nagłe zatrzymanie krążenia lub epizod zagrażających życiu komorowych zaburzeń rytmu (niestabilnych hemodynamicznie). Implantacja ICD jest wykonywana wówczas celem zabezpieczenia pacjenta w przypadku ponownego wystąpienia arytmii (profilaktyka wtórna).

Warto wiedzieć!

ICD nie przeciwdziała wystąpieniu zaburzeń rytmu! Jego zadaniem jest odpowiednie wykrywanie tychże arytmii oraz przerywanie ich w odpowiednim momencie przy pomocy impulsu elektrycznego. Niezależnie od implantacji urządzenia wskazane jest optymalne leczenie choroby podstawowej (w tym m.in. odpowiednia farmakoterapia) oraz stosowanie się bezwzględnie do zaleceń lekarza prowadzącego.

Autor:
Lek. Urszula Gancarczyk

Bibliografia:

1. G. Priori S, Blomström-Lundqvist C, Mazzanti A et al. Wytyczne ESC dotyczące postępowania u pacjentów z komorowymi zaburzeniami rytmu oraz zapobiegania nagłym zgonom sercowym w 2015 roku. Kardiologia Polska 2015; 73, 10: 795–900.

2. Brignole M, Auricchio A, Baron-Esquivias G et al. Wytyczne ESC dotyczące stymulacji serca i terapii resynchronizującej w 2013 roku. Kardiologia Polska 2013; 71, supl. V: 133–192.

3. Brignole M, Moya A, de Lange F. J et al. Guidelines for the diagnosis and management of syncope. European Heart Journal 2018; 00: 1–69. doi:10.1093/eurheartj/ehy037

4. Interna Szczeklika 2017/18 Mały Podręcznik pod red. Piotr Gajewski Wydanie IX, Kraków, Medycyna Praktyczna, 2017, ISBN 978-83-7430-519-8, Zaburzenia rytmu serca, s. 192.