Udar mózgu i wylew krwi do mózgu

Udarem mózgu nazywa się nagłe wystąpienie mniej lub bardziej nasilonych objawów ogniskowego uszkodzenia mózgu w wyniku zaburzeń krążenia mózgowego i trwających co najmniej 24 godziny. Udar mózgu dzieli się tradycyjnie na niedokrwienny i krwotoczny.

Udar niedokrwienny jest wywołany zamknięciem naczynia, które doprowadza krew do danego obszaru mózgu (występuję w 80% wszystkich udarów). Najczęstszą przyczyną jest zwężenie lub zamknięcie tętnicy wywołane miażdżycą (Ryc. 1.), która stopniowo narasta i zwęża światło tętnicy, aż w końcu dochodzi do jej całkowitego zamknięcia, zwykle wskutek powstania zakrzepu krwi w miejscu zwężenia. Inną przyczyną zamknięcia tętnicy jest jej zator, czyli zablokowanie przez skrzeplinę powstałą w sercu (np. w czasie migotania przedsionków lub na powierzchni sztucznych zastawek serca w związku z nieskutecznym leczeniem przeciwzakrzepowym) bądź oderwany fragment blaszki miażdżycowej (np. w tętnicach szyjnych).

Udar krwotoczny (pozostałe 20% udarów mózgu) wywołane jest krwotokiem, czyli nagłym wylewem krwi z pękniętego naczynia, który niszczy utkanie mózgu. Udary krwotoczne dzieli się na krwotoki śródmózgowe (uszkodzone naczynie znajduje się wewnątrz mózgu) i krwotoki podpajęczynówkowe (krwawienie do przestrzeni podpajęczynówkowej, która znajduje się między pajęczynówką a oponą miękką mózgu). Najczęstszą przyczyną krwotoku jest wieloletnie, źle kontrolowane nadciśnienie tętnicze, które powoduje powstawanie tzw. mikrotętniaków, których ściany są podatne na pęknięcie. Inną przyczyną krwotoku mogą być tętniaki powstałe wskutek wrodzonej wady ściany naczynia.

Objawy udaru mózgu zależą od lokalizacji miejsca uszkodzenia. Do najczęstszych należą:

• osłabienie siły mięśni kończyny (niedowład lub porażenie),

• nagłe opadnięcie kącika ust,

• drętwienie w obrębie jednej połowy ciała,

• zaburzenia widzenia: niedowidzenie połowicze, zaniewidzenie,

• zaburzenia mowy,

• zawroty głowy, nudności, wymioty, trudności z utrzymaniem równowagi,

• silny ból głowy, zaburzenia przytomności.

Udar mózgu jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Pacjent z objawami udaru mózgu powinien zostać jak najszybciej przetransportowany do szpitala, gdzie zostanie zdiagnozowany i wdrożone zostanie odpowiednie leczenie.

W celu zróżnicowania pomiędzy udarem niedokrwiennym i krwotocznym podstawowe znaczenie ma wykonanie tomografii komputerowej głowy (Ryc. 2.). Badanie to powinno być wykonane niezwłocznie aby móc podjąć odpowiednie leczenie. W razie wątpliwości badaniem rozstrzygającym może być rezonans magnetyczny. Innym badaniem pomocnym w diagnostyce udaru mózgu jest angiografia tętnic domózgowych, która umożliwia dokładne określenie, która z tętnic jest niedrożna w przypadku udaru niedokrwiennego, co pozwala na ewentualne podjęcie inwazyjnego leczenia wewnątrznaczyniowego.

Jak postępować z pacjentem po udarze?

Profilaktyka wtórna, czyli zapobieganie ponownym udarom mózgu obejmuje:

• Zwalczanie czynników ryzyka:
  • zaprzestanie palenia tytoniu,
  • zdrowy sposób odżywiania i aktywność fizyczną,
  • uzyskanie kontroli ciśnienia tętniczego krwi <140/90 mmHg,
  • u pacjentów po przebytym udarze niedokrwiennym mózgu zaleca się leczenie hipercholesterolemii, przede wszystkim za pomocą statyn.

• Leczenie przeciwzakrzepowe w celu zapobiegania zatorowości sercowopochodnej np. w przypadku migotania przedsionków, sztucznej zastawki serca.

• Leczenie przeciwpłytkowe u każdego pacjenta po przebytym udarze niedokrwiennym mózgu.

• Leczenie inwazyjne zwężenia tętnic szyjnych (angioplastyka, endarterektomia).

Ryc. 1. Ultrasonografia tętnic dogłowowych przedstawiająca istotne zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej (strzałki).

Ryc. 2. Obraz tomografii komputerowej głowy przedstawiający rozległe ognisko niedokrwienia w lewej półkuli mózgu (strzałka).

Autor:

Dr n. med. Anna Tyrka

Piśmiennictwo:

1. Antoni Prusiński: Neurologia praktyczna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2003, s. 209-235
2. Wytyczne ESC dotyczące prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego w praktyce klinicznej w 2016 roku.
3. Anna Członkowska, Niewiada: Udar mózgu. W: Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski: Interna Szczeklika 2017. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2017, s. 2215-2224.