Tętniak aorty – cichy zabójca. Kiedy i gdzie udać się na badania profilaktyczne?

Zdjęcie: Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II

Aorta jest największym naczyniem tętniczym człowieka. Wychodzi z lewej komory serca i rozprowadza utlenowaną krew po całym organizmie, dzieląc się na liczne odgałęzienia. Natomiast tętniak jest to część tętnicy, w której dochodzi do poszerzenia jej światła o minimum 50% w stosunku do prawidłowej wartości dla danego odcinka tętnicy. Tętniak aorty to druga co do częstości, zaraz po miażdżycy, choroba naczynia tętniczego!

Tętniaki aorty można podzielić wg wielu kryteriów, m.in.:

• ze względu na kształt: wrzecionowate (częstsze) i workowate,

• ze względu na budowę ściany: prawdziwe (ściana tętniaka jest tak samo zbudowana jak ściana zdrowej aorty, zachowuje ciągłość) i rzekome (zwykle pourazowe, pęka ściana naczynia, ograniczeniem tętniaka jest torebka łącznotkankowa),

• ze względu na manifestację kliniczną: objawowe i bezobjawowe,

• ze względu na pochodzenie: zwyrodnieniowe, miażdżycowe, pozapalne i pourazowe,

• ze względu na lokalizację: tętniak aorty brzusznej (najczęstszy, zwykle umiejscowiony poniżej przepony, najczęściej odcinek podnerkowy), tętniak aorty piersiowej (najczęściej części wstępującej) i tętniaki piersiowo-brzuszne.

Częstość występowania tętniaków aorty zwiększa się wraz z wiekiem. Inne czynniki ryzyka wystąpienia tego schorzenia to:

• płeć męska,

• predyspozycja genetyczna (11 razy częściej występuje u potomstwa chorego, ryzyko zwiększa się wraz ze wzrostem ilości krewnych z tętniakiem),

• występowanie tętniaków poza aortą,

• palenie papierosów,

• miażdżyca, choroba niedokrwienna serca,

• hipercholesterolemia,

• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),

• nadciśnienie tętnicze,

• różne choroby zapalne aorty, np. choroba Takayasu, zapalenie w przebiegu chorób układowych, np. reumatoidalnego zapalenia stawów, itp.

Tętniak aorty to podstępna choroba, która przez długi czas, nie daje zwykle symptomów klinicznych! Wczesne wykrycia są zwykle przypadkowe, przy okazji badań z innego powodu. Pierwsze objawy mogą się pojawić dopiero przy znacznym zaawansowaniu choroby i mieć tragiczne skutki. Krew przez długi czas przepływa przez uszkodzone naczynie, co predysponuje do powstawania skrzeplin w tętniaku, których fragmenty mogą się odrywać i tworzyć zatory w naczyniach mniejszego kalibru. I właśnie takie incydenty zatorowe jak udar mózgu, zawał nerki, niedokrwienie jelit bądź kończyn dolnych mogą być pierwszą manifestacją choroby.

Jak zatem widać tętniak aorty to niezwykle niebezpieczna choroba niosąca za sobą poważne skutki. W celach profilaktyki są prowadzone badania przesiewowe w celu wykrycia tętniaka aorty brzusznej (około 90% wszystkich tętniaków lokalizuje się w odcinku podnerkowym). Warto zapamiętać! USG wykonywane w kierunku tętniaka aorty brzusznej zaleca się u wszystkich mężczyzn powyżej 65 roku życia, można rozważyć u osób z krewnymi pierwszego stopnia z tętniakiem aorty brzusznej oraz kobiet powyżej 65 roku życia, które palą papierosy bądź paliły w przeszłości.

Do profilaktyki tętniaków aorty należy również badanie, diagnozowanie i leczenie wszelkich zaburzeń wymienionych powyżej jako czynniki ryzyka tętniaków – m.in. nadciśnienia tętniczego, miażdżycy, zaprzestanie palenia tytoniu, etc. W celu wykonania wszelkich badań profilaktycznych należy udać się do swojego lekarza rodzinnego, który część badań może wykonać samodzielnie, a na resztę z nich wypisać skierowania do odpowiednich specjalistów.

Autor:
Dr n. med. Jakub Podolec

Piśmiennictwo

1. Szczeklik A.: Choroby Wewnętrzne 2015 r. Medycyna Praktyczna, strony 450-468.

2. Ultrasonography screening for abdominal aortic aneurysms: a systematic evidence review for the U.S. Preventive Services Task Force J.M. Guirguis-Blake i wsp., Annals of Internal Medicine, 2014; 160: 321–329.

3. 2014 ESC Guidelines on the diagnosis and treatment of aortic diseases: Document covering acute and chronic aortic diseases of the thoracic and abdominal aorta of the adult. The Task Force for the Diagnosis and Treatment of Aortic Diseases of the European Society of Cardiology (ESC). R. Erbel, V. Aboyans, C. Boileau, E. Bossone, R.D. Bartolomeo, H. Eggebrecht, A. Evangelista, V. Falk, H. Frank, O. Gaemperli, M. Grabenwöger, A. Haverich, B. Iung, A.J. Manolis, F. Meijboom, C.A. Nienaber, M. Roffi, H. Rousseau, U. Sechtem, P.A. Sirnes, R.S. Allmen, C.J. Vrints; ESC Committee for Practice Guidelines.