Czerniaki skóry to złośliwe nowotwory, które powstają z komórek melanocytarnych, czyli barwnikowych.
W Polsce w ciągu każdego roku pojawiają się u około trzech tysięcy chorych, nieco częściej u kobiet.
Niestety z roku na rok liczba ta się powiększa.
Jednocześnie z powodu czerniaka umiera rocznie około 1300 osób.
Do czynników ryzyka zachorowania zalicza się:
- promieniowanie ultrafioletowe naturalne - słoneczne
- promieniowanie ultrafioletowe sztuczne - solarium
- drażnienie mechaniczne - np. ubraniem
- predyspozycje genetyczne
W momencie rozpoznania czerniak skóry najczęściej jest ograniczony miejscowo, dotyczy to około 80% przypadków, w których przeżywalność 5-letnia jest wysoka i stanowi od70-95%. W bardziej zaawansowanych przypadkach przeżywalność ta jest znacznie mniejsza i wynosi od 20-70%.
Kiedy znamię skórne jest podejrzane?
W szczególności jeśli pojawiło się nagle lub gdy znamię jest nieregularne, asymetryczne, powiększające się, albo obecne od jakiegoś czasu uległo zmianom takim jak: pogrubienie, zaczerwienienie, zmiana barwy, świąd, krwawienie.
Badanie skóry całego ciała jest pierwszym etapem diagnostyki. Kolejnym jest dermatoskopia czyli badanie znamienia za pomocą specjalnej lupy ze źródłem światła.
Ostateczne rozpoznanie uzyskuje się po wycięciu zmiany skórnej i przesłaniu do badania histopatologicznego.
W przypadku potwierdzenia czerniaka rutynowo wykonuje się zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej, USG jamy brzusznej i regionalnych węzłów chłonnych, badania laboratoryjnie, zwłaszcza LDH, dehydrogenaza mleczanowa. W uzasadnionych zaawansowanych przypadkach zleca się tomografię komputerową, rezonans magnetyczny mózgu lub PET (pozytonowa tomografia emisyjna).
Po postawieniu rozpoznania chorych zazwyczaj kwalifikuje się do poszerzonego wycięcia miejsca, w którym był czerniak, ponieważ czasami występuje on w postaci drobnych guzków satelitarnych.
W przypadkach gdzie regionalne węzły chłonne są niezmienione u chorych wykonuje się procedurę oznaczenia i pobrania do badania tzw. węzła wartowniczego.
Węzeł wartowniczy to pierwszy węzęł na drodze spływu chłonki, którego zadaniem jest wyłapywanie i zniszczenie komórek nowotworowych.
Jeśli jest on zajęty przez nowotwór to chorych takich kwalifikuje się do wycięcia układu regionalnych węzłów chłonnych.
U pacjentów, u których stwierdza się uogólnienie choroby (przerzuty do innych narządów lub rozsiew do węzłów chłonnych) należy zbadać obecność mutacji genów : BRAF, KIT i NRAS w preparatach operacyjnych. Mutacje te obserwuje się w około 50-75% przypadków.
Pozwala to na stosowanie specjalistycznego leczenia ukierunkowanego molekularnie i immunoterapię.
W uzasadnionych przypadkach (wąskie marginesy wycięcia, wznowa miejscowa, obecność ognisk satelitarnych), zwłaszcza gdy poszerzenie operacji jest niemożliwe można również zastosować radioterapię.
Możliwości leczenia czerniaka skóry stale się zwiększają. Należy jednak pamiętać, że im wcześniej czerniak zostanie rozpoznany i poddany specjalistycznemu leczeniu – tym szanse na całkowite wyleczenie będą większe. Dlatego z każdym podejrzanym znamieniem skórnym należy niezwłocznie udać się do specjalisty dermatologa, onkologa lub chirurga.
Dr n. med. Jacek Marczyński
