Rak pęcherza moczowego jest czwartym, co do częstości występowania nowotworów złośliwych wśród mężczyzn. U kobiet występuje około 4 razy rzadziej. Ryzyko zachorowania wzrasta z wiekiem, nowotwór ten wykrywa się najczęściej po 50 roku życia. Rak pęcherza moczowego rozwija się z komórek nabłonka wyścielającego pęcherz moczowy.
Najważniejszym czynnikiem ryzyka wystąpienia raka pęcherza moczowego jest palenie tytoniu. Dotyczy to zarówno palaczy czynnych jak i biernych. Nie jest do końca potwierdzony związek palenia papierosów elektronicznych z rozwojem raka pęcherza, chociaż u osób je palących stwierdzano substancje rakotwórcze w moczu.
Na raka pęcherza moczowego bardziej narażone są też osoby mające zawodowy kontakt z barwnikami, farbami oraz pochodnymi ropy naftowej. Wpływ tych czynników można zredukować poprzez stosowanie odpowiednich zabezpieczeń pracowników oraz procedur BHP w przemyśle chemicznym, gumowym, hutniczym i gazowym. Innym czynnikiem ryzyka raka pęcherza jest też ekspozycja na promieniowanie jonizujące. Wykazano niewielki ochronny wpływ tzw. diety śródziemnomorskiej.
Najczęstszym objawem raka pęcherza moczowego jest krwawienie z dróg moczowych (tzw. krwiomocz), zazwyczaj bez dolegliwości bólowych, zazwyczaj samoistnie ustępujące. Krwawienie to może nie być widoczne gołym okiem a tylko stwierdzane w badaniu moczu (tzw. krwinkomocz). Często guzy pęcherza moczowego wykrywane są w stadium bezobjawowym w wykonanym z innego powodu badaniu USG. Czasem objawy raka pęcherza moczowego mogą przypominać objawy zapalenia pęcherza moczowego (parcia naglące, pieczenie przy oddawaniu moczu, częste oddawanie moczu). Guzy zaawansowane mogą się objawiać bólami w miednicy, zatrzymaniem moczu, obrzękami nóg.
Badaniami diagnostycznymi wykonywanymi w przypadku podejrzenia raka pęcherza moczowego jest badanie USG, czasem tomografia komputerowa rzadziej badanie rezonansu magnetycznego, badanie ogólne moczu, ewentualnie posiew moczu, badanie cytologiczne osadu moczu, czasem badanie wziernikowe pęcherza moczowego (tzw. cystoskopia).
Warto pamiętać, że osoby z nawet jednorazowym epizodem krwiomoczu, uporczywym krwinkomoczem (zwłaszcza palące tytoń) oraz z nieustępującymi lub nawracającymi po leczeniu objawami zapalenia pęcherza moczowego powinny być skonsultowane przez urologa.
Raka pęcherza moczowego można rozpoznać tylko na drodze badania mikroskopowego wycinków pobranych w trakcie zabiegu.
Zabiegiem diagnostycznym i bardzo często leczniczym w raku pęcherza moczowego jest zabieg przezcewkowej elektroresekcji guza (z ang. TURB lub TURBT). Zabieg polega na wprowadzeniu przez cewkę moczową specjalnego aparatu do pęcherza moczowego i wycięciu guza lub/i pobraniu wycinków z pęcherza moczowego. Materiał pobrany w trakcie zabiegu jest kierowany do badania mikroskopowego.
W około 75% jest rozpoznawany w stadium, kiedy jeszcze nie nacieka warstwy mięśniowej ściany pęcherza, w 25% rak w chwili rozpoznania zajmuje głębsze warstwy ściany (warstwę mięśniową) lub przechodzi na zewnątrz pęcherza.
Czasem, w zależności od zmian stwierdzanych w czasie zabiegu TURB lub wyniku badania histopatologicznego, wskazane jest wykonanie ponownego zabiegu przezcewkowego lub zastosowanie uzupełniającego leczenia lekami podawanymi dopęcherzowo.
Rak pęcherza może nawracać po leczeniu. Najważniejszym badaniem kontrolnym po leczeniu endoskopowym raka nienaciekającego mięśniówki jest okresowe badanie cystoskopowe, które pozwala wykryć nawet drobne guzki pęcherza. Zmiany te można leczyć wykonując ponownie zabiegi przezcewkowe (TURB) z ewentualnymi wlewkami dopęcherzowymi. Wskazana jest też okresowa kontrola górnych dróg moczowych w badaniach obrazowych.
Jeżeli rak nacieka warstwę mięśniową pęcherza (lub głębiej) oraz czasem w przypadku szczególnie agresywnych postaci raka nienaciekającego leczenie jest zupełnie inne. Należy wówczas wyciąć pęcherz moczowy (czasem po przedoperacyjnej chemioterapii, czasem w połączeniu z pooperacyjną chemioterapią) wraz z węzłami chłonnymi miednicy oraz z niektórymi przylegającymi narządami (innymi u mężczyzn, innymi u kobiet) oraz wytworzyć nowy sposób odprowadzenia moczu.
W pewnych przypadkach można zaproponować u tych pacjentów leczenie mniej okaleczające tj. połączenie mniej rozległego zabiegu operacyjnego
z napromienianiem i chemioterapią, jest ono jednak mniej skuteczne i daje mniejszą szansę na trwałe wyleczenie z nowotworu.
Lek. med Marek Pogodziński - specjalista chirurg, urolog
