Rak nerki najczęściej (w około 90%) wywodzi się z nabłonka kanalików nerkowych rzadziej z nabłonka wyścielającego układ kielichowo miedniczkowy. Stanowi ok. 4% nowotworów złośliwych u mężczyzn i ok. 3% u kobiet, najczęściej występuje pomiędzy 60tym a 70tym rokiem życia. Najczęstszymi czynnikami etiologicznymi raka nerki jest palenie tytoniu, otyłość oraz nadciśnienie tętnicze. Podejrzewa się również wpływ czynników zawodowych. Niektóre typy raka nerki mają podłoże dziedziczne. Sposobami na zmniejszenie ryzyka zachorowania na raka nerki jest rzucenie palenia tytoniu, redukcja wagi ciała (w przypadku otyłości) oraz zwiększona aktywność fizyczna.
Rak nerki długo nie daje objawów. Obecnie ponad połowa raków nerki jest wykrywana w stadium bezobjawowym w badaniach obrazowych (najczęściej USG) wykonywanych z innych powodów. Typowymi objawami raka nerki (niestety występującymi zazwyczaj w zaawansowanych przypadkach) jest triada objawów: krwiomocz, ból w okolicy lędźwiowej i wyczuwalny guz w okolicy lędźwiowej (6-10% pacjentów). Innymi objawami mogą być obrzęki nóg, objawy niecharakterystyczne (np. nawracające stany gorączkowe, utrata masy ciała, brak apetytu), u mężczyzn po okresie dojrzewania wystąpienie żylaków powrózka nasiennego lub objawy związane z rozsiewem choroby (powiększenie węzłów chłonnych szyjnych lub nadobojczykowych, zaburzenia oddychania, bóle kostne, zaburzenia neurologiczne).
Najważniejszymi badaniami które należy wykonać przy podejrzeniu raka nerki są badania obrazowe. Najczęściej wykonywanym jest tomografia komputerowa, rzadziej MRI. Pozwalają one określić stopnień zaawansowania miejscowego guza (wielkość, położenie w nerce, naciekanie układu kielichowo-miedniczkowego, dużych naczyń wnęki, przechodzenie nacieku poza nerkę, naciekanie narządów sąsiednich, obecność lub nie czopa nowotworowego w dużych żyłach) oraz rozsiewu do węzłów chłonnych lub narządów odległych. Dodatkowo wykonuje się badania określające czynność nerek (badania krwi, scyntygrafia nerek) a w razie potrzeby inne badania (PET, badania endoskopowe układu moczowego).
Leczeniem raka nerki jest leczenie operacyjne. Przed operacją z reguły nie wykonuje się biopsji guzów nerek (poza wybranymi przypadkami). W zależności od wielkości, położenia i zaawansowania guza wycina się guz nerki lub całą nerkę, a w przypadkach bardzo zaawansowanych może być konieczne wycięcie narządów sąsiednich (np. nadnercza, śledziony lub fragmentu jelita grubego). Obecnie, gdy duży odsetek guzów wykrywany jest we wczesnym stadium, często wykonywaną operacją jest wycięcie jedynie guza nerki z pozostawieniem pozostałego miąższu (tzw. operacja nerkooszczędzająca, z ang. NSS). Wyniki wyleczalności są takie same w przypadku operacji nerkooszczędzających jak w przypadku wycięcia całego narządu.
W raku nerkowokomórkowym nie stosuje się leczenia uzupełniającego po operacji (napromieniania ani chemioterapii). Leczenie systemowe oferuje jedynie się pacjentom z rozsiewem raka. W przypadku guzów wywodzących się z nabłonka układu kielichowo-miedniczkowego leczeniem z wyboru jest wycięcie całej nerki oraz całego moczowodu, czasem po przedoperacyjnej chemioterapii, czasem z uzupełniającą chemioterapią pooperacyjną.
U pacjentów mocno obciążonych zwłaszcza z małymi guzami nerek można zaproponować postępowanie wyczekujące, przeprowadzić ablację guza nerki a w razie zaawansowanych guzów z krwiomoczem można wykonać embolizację guza.
Lek. med Marek Pogodziński - specjalista chirurg, urolog
