Rak trzustki jest częstym nowotworem zwłaszcza u osób po sześćdziesiątym roku życia. Co roku w Polsce notuje się ponad 3500 nowych zachorowań. Mężczyźni i kobiety chorują z podobną częstością. Niestety nowotwór cechuje się złym rokowaniem, dlatego liczba zgonów jest porównywalna z liczbą zachorowań.
Czynnikami, które sprzyjają rozwojowi raka trzustki są: palenie papierosów, alkohol, otyłość, mała aktywność fizyczna, dieta uboga w warzywa i owoce oraz uwarunkowania genetyczne. Rak trzustki jest nowotworem agresywnym, rozwija się bezobjawowo, a gdy dochodzi do objawów to zwykle jest zaawansowaną chorobą, nie kwalifikującą się do radykalnego leczenia. Największe szanse na wyleczenie maja chorzy, u których przypadkowo wykryto nowotwór w badaniach obrazowych, najczęściej w USG.
Najczęstsze objawy raka trzustki to: żółtaczka, ból, wyniszczenie, cukrzyca, zapalenie trzustki. O tym jaki objaw wystąpi pierwszy decyduje położenie guza w trzustce. Jeżeli guz będzie umiejscowiony w głowie trzustki to będzie to żółtaczka (tak zwykle jest najczęściej), jeżeli guz będzie w trzonie trzustki to pierwszym objawem będzie ból. Mały guz powodujący żółtaczkę najczęściej kwalifikuje się do leczenia operacyjnego. Niestety 80-90% raków trzustki nie będzie kwalifikowało się do leczenia z intencją wyleczenia.
Tomografia jamy brzusznej jest podstawowym badaniem służącym do rozpoznania choroby oraz potrzebnym do kwalifikacji pacjenta do odpowiedniego leczenia. Jeżeli wynik tomografii komputerowej wskazuje na raka trzustki, który jest potencjalnie operacyjny (guz nie nacieka ważnych struktur anatomicznych oraz nie widać przerzutów odległych), to taki chory powinien być radykalnie zoperowany.
Badanie rezonansu magnetycznego jest także użyteczne przy kwalifikacji chorych do leczenia. Pomocne podczas diagnostyki jest oznaczanie markera nowotworowego z krwi CA19-9.
Jedyną metodą stwarzającą szansę na wyleczenie jest operacja polegająca na wycięciu fragmentu trzustki lub całości wraz z przylegającymi strukturami – dwunastnicą, fragmentem dróg żółciowych oraz częścią żołądka. Zabieg bardzo trudny technicznie, obarczony dużą liczbą powikłań, dlatego powinien być wykonywany tylko w wyspecjalizowanych ośrodkach zajmujących się leczeniem raka trzustki. Jeżeli w badaniach obrazowych mamy cechy nieoperacyjności guza, to powinniśmy wykonać biopsję guza, aby ewentualnie można było podać chemioterapię.
Najczęściej nasze postępowanie z chorymi na raka trzustki ma charakter paliatywny. Musimy zadbać o ustąpienie trzech główny objawów, czyli żółtaczki, bólu oraz zaburzenia drożności przewodu pokarmowego. Żółtaczkę najczęściej możemy leczyć poprzez założenie odpowiednich stentów do dróg żółciowych metodami endoskopowymi. Postępowanie przeciwbólowe polega na podawaniu silnych leków przeciwbólowych oraz metodach zabiegowych. Leczenie zaburzeń drożności przewodu pokarmowego polega na przeprowadzeniu zabiegu operacyjnego polegającego zwykle na ominięciu przeszkody (niedrożności dwunastnicy) drogą bezpośredniego zespolenia żołądka z jelitem cienkim.
Chemioterapia paliatywna jak i uzupełniająca po zabiegu operacyjnym jest postępowaniem standardowym. Rak trzustki niestety nie należy do nowotworów szczególnie wrażliwych na chemioterapię i mimo postępów diagnostyczno-terapeutycznych należy do nowotworów źle rokujących. Szansa na wyleczenie dotyczy kilku procent chorych. Natomiast pacjenci, którzy zostaną zoperowani radykalnie mają szansę na wyleczenie w 10-20%.
Dr med. Wojciech Łobaziewicz
specjalista chirurgii ogólnej i onkologicznej
