Przeciwbólowe działanie radioterapii znajduje zastosowanie u chorych z bólem spowodowanym przerzutami nowotworowymi do kości, przy naciekaniu innych struktur anatomicznych przez nowotwór.
Działanie przeciwbólowe radioterapii jest efektem niszczenia komórek nowotworowych, hamowania uwalniania chemicznych mediatorów bólu oraz hamowania aktywności osteoklastów (komórek kościogubnych).
Radioterapię stosuje się w celu zmniejszenia zapotrzebowania na leki przeciwbólowe, poprawy jakości życia oraz utrzymania lub poprawy czynności układu kostnego przez ograniczenie ryzyka wystąpienia złamań patologicznych (uwapnienie kości) oraz ucisku na rdzeń kręgowy.
Ogólna zasada techniki napromieniania i doboru dawki w radioterapii przeciwbólowej polega na uzyskaniu jak największego efektu przeciwbólowego, przy jak najmniejszym ryzyku powikłań popromiennych i jak największej wygodzie chorych. Decyzja co do liczby frakcji napromieniania zależy od lokalizacji zmian przerzutowych, ich rozległości i może wynosić od jednej do kilku frakcji radioterapii. Około 50% chorych odczuwa poprawę w leczeniu bólu po 2 tygodniach leczenia, zaś 75% po 4 tygodniach leczenia. Około 5% chorych podaje pogorszenie dolegliwości bólowych po pierwszych dawkach napromieniania, ustępujących w miarę czasu leczenia - wymagają oni zwiększenia leków przeciwbólowych w tym czasie. Średni czas do progresji bólu po przeprowadzonej radioterapii wynosi w przypadku raka piersi 36 tygodni, w raku stercza 20 tygodni, w raku płuca 10 tygodni.
Radioterapia jako metoda leczenia przeciwbólowego jest dobrze tolerowana, około 30% chorych odczuwa nasilenie bólu przez około 3 dni po napromienianiu. W przypadku napromieniania obszaru miednicy i jamy brzusznej mogą występować nudności, osłabienie, utrata apetytu i biegunka, wymagające zastosowania leczenia wspomagającego.
Jedną z form napromieniania przeciwbólowego jest radioterapia systemowa polegająca na leczeniu radioaktywnym izotopem strontu. Działanie tej metody opiera się na dożylnym podanie radioaktywnego strontu, ma zastosowanie w leczeniu bólu spowodowanego przerzutami do kości. U około 80% chorych dochodzi do prawie całkowitego ograniczenia dolegliwości bólowych w okresie do 12 tygodni od podania izotopu. Opisany mechanizm nie dotyczy pacjentów, u których bóle kostne wiążą się bezpośrednio z naciekiem w obrębie kanału kręgowego i uciskiem na rdzeń kręgowy i/lub korzenie nerwowe. Wymieniona grupa chorych nie może być więc kwalifikowana do leczenia radioizotopowego z powodu konieczności pilnego odbarczenia kanału kręgowego na drodze chirurgicznej lub w wyniku radioterapii.
lek. med. Małgorzata Kras
Zakład Radioterapii z Oddziałem Radioterapii
Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza w Tarnowie
Grafika: Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza SP ZOZ w Tarnowie
