Rak gruczołu krokowego (inaczej stercza lub prostaty) u mężczyzn jest znacznie częstszy niż się obecnie sądzi gdyż zwykle rozpoczyna się po 60-tym roku życia i rozwija się wyjątkowo skrycie. Do czynników ryzyka należą: wiek i obciążenie rodzinne – zachorowania wśród krewnych pierwszego stopnia zwiększają możliwość wystąpienia choroby nawet kilkakrotnie. Wczesny rak stercza nie boli i nie daje charakterystycznych objawów. Zgłaszane utrudnienia przy oddawaniu moczu występują u większości starszych mężczyzn i są bardziej charakterystyczne dla łagodnego przerostu stercza niż dla raka gruczołu krokowego.
Rak stercza rozwija się zwykle wieloogniskowo na obwodzie gruczołu, dlatego rzadko jest przyczyną utrudnienia oddawania moczu. W miarę miejscowego rozwoju nowotworu dochodzi do naciekania dolnej części pęcherza moczowego tj. zajęcie szyi pęcherza i ujść moczowodów co może prowadzić do wodonercza i niewydolności nerek. Rak prostaty wcześnie daje przerzuty do węzłów chłonnych biodrowych oraz do kości, do których wykazuje szczególne powinowactwo. Przerzuty odległe występują najczęściej w kręgosłupie, miednicy i żebrach. Na ogół stwierdza się je w wielu kościach jednocześnie i to zazwyczaj bóle kostne zmuszają chorych do szukania porady lekarskiej. Czasem doprowadzają one do niedokrwistości spowodowanej zajęciem szpiku kostnego lub nawet do złamań patologicznych bez poprzedzającego urazu. Każdy miejscowy obraz chorobowy u starszych mężczyzn z osłabieniem, bólami kostnymi i anemią może nasuwać podejrzenie raka stercza. W takim przypadku lekarz powinien zawsze wykonać badanie palcem przez odbytnicę (tzw. badanie per rectum) i pobrać krew dla określenia poziomu specjalnego antygenu sterczowego, czyli PSA. Wysoki poziom tego antygenu przemawia za możliwością raka – im wyższy tym bardziej prawdopodobny jest rozsiew nowotworowy do kości, węzłów chłonnych, wątroby, czy płuc.
Z badań obrazowych u chorych na raka stercza największą wartość ma USG zwłaszcza wykonane głowicą przezodbytniczą (TRUS) a także tomografia komputerowa (CT) i rezonans magnetyczny (MRI). Jednak warunkiem rozpoznania raka upoważniającym do przeprowadzenia leczenia jest biopsja gruboigłowa pod kontrolą USG (TRUS). Biopsję wykonuje się przez odbytnicę pobierając kilka wycinków z każdego płata gruczołu. Badanie histopatologiczne (badanie mikroskopowe fragmentu tkanki pobranej od pacjenta w celu oceny charakteru procesu chorobowego) pozwala nie tylko potwierdzić rozpoznanie raka, ale także ocenić stopień jego złośliwości przy użyciu skali Gleasona (od 2 do 10). Gleason 2-5 odpowiada złośliwości niskiej; 6-7 umiarkowanej, a 8-10 wysokiej.
Przed rozpoczęciem leczenia oznacza się poziom PSA i najczęściej wykonuje się scyntygrafię kości dla oceny możliwości istnienia „niemych klinicznie” (bezobjawowych) przerzutów do kości. U chorych z objawami chorobowymi scyntygrafia zwykle potwierdza rozpoznanie rozsiewu.
Leczenie raka stercza jest bardzo efektywne. Całkowite wyleczenie umożliwia leczenie radykalne: operacyjne lub napromienianiem (teleterapia - leczenie za pomocą promieniowania jonizującego, które emitowane jest z urządzenia zewnętrznego lub brachyterapia - umieszczenie źródeł promieniotwórczych w obrębie guza nowotworowego, w jego bezpośrednim sąsiedztwie lub w miejscu, z którego został on chirurgicznie usunięty). Leczenie systemowe za pomocą hormonoterapii i chemioterapii skojarzone jest często z radioterapią, co pozwala przedłużyć życie chorym z przerzutami do kości o wiele lat. W ciągu ostatnich lat w leczeniu chorych na raka stercza dokonał się istotny postęp. Z jednej strony stale zwiększa się liczba wykrywanych przypadków, a z drugiej strony rośnie liczba osób całkowicie wyleczonych oraz chorych leczonych w sposób przewlekły, co umożliwia im pełne funkcjonowanie w społeczeństwie i kontynuację pracy zawodowej.
Pamiętajmy, że rozpoznanie raka stercza nie przekreśla naszych możliwości życiowych i zawodowych. Nie zwlekajmy z wizytą u specjalisty urologa jeśli coś nas niepokoi. Nawet, jeśli czujemy się zupełnie zdrowi sprawdźmy co najmniej raz w roku poziom PSA. W przypadku rozpoznania raka stercza im wcześniej rozpoczniemy leczenie, tym otrzymamy większą szansę wyleczenia.
Prof. dr hab. n. med. Leszek Kołodziejski
Konsultant Wojewódzki w dziedzinie Chirurgii Onkologicznej
Listopad jest uznawany za miesiąc solidarności z mężczyznami zmagającymi się z nowotworami gruczołu krokowego oraz rakiem jąder (ZOBACZ: Kampania Movember 2022 w Polsce. Zapuść wąsy! https://www.zwrotnikraka.pl/movember-wasopad-w-polsce-2017/). Zachęcamy wszystkich panów do wykonywania badań profilaktycznych, które pozwolą na wczesne wykrycie nowotworów oraz wdrożenie skutecznego leczenia. Zapraszamy również do skorzystania z działań edukacyjnych realizowanych w ramach programu „Prozdrowotne oddziaływania edukacyjne na rzecz zmniejszenia umieralności na nowotwory w Małopolsce” przez Szpital Wojewódzki im. Św. Łukasza SPZOZ w Tarnowie do 5 grudnia bieżącego roku.
Zdjęcie: Pexels- Mart Production.
