Rak płuca jest najczęstszym nowotworem złośliwym na świecie, w UE i w Polsce. Bezpośredni związek występowania raka płuc z paleniem tytoniu został udowodniony w latach 60 XX wieku w Wielkiej Brytanii na dużej grupie lekarzy, wśród których palenie papierosów było szeroko rozpowszechnione. 90% przypadków raka płuca występuje u osób palących papierosy. Niewinna próba zapalenia pierwszego papierosa już w młodości polega z jednej strony na zaspokojeniu ciekawości, a z drugiej na upodobnieniu się do grupy kolegów – rówieśników, którzy imponują „dorosłością”, a więc inicjacja palenia tytoniu ma podłoże psychologiczne. Po kilku wypalonych papierosach łatwo wpaść w nałóg, z którego trudniej się wyzwolić. Obecnie znacząco zmniejszył się odsetek osób palących zarówno wśród lekarzy jak i ogółu społeczeństwa.
Czynnikiem ryzyka jest również bierne palenie tzn. narażenie na wdychanie dymu tytoniowego przez osoby niepalące. Częściowo problem ten został rozwiązany poprzez wprowadzenie w 2010 roku przepisów zabraniających palenia w miejscach publicznych. Jednak nie wszędzie przepisy te mają zastosowanie - jeżeli w rodzinie jest osoba paląca, to tak naprawdę wszyscy domownicy są narażeni. Do czynników ryzyka raka płuc należy także długotrwała ekspozycja na działanie pierwiastków promieniotwórczych, takich jak radon. Z jego powodu chorują głównie górnicy, ale może się on zbierać również w piwnicach nieprzewietrzanych domów. Szkodliwymi czynnikami są również narażenie na azbest oraz znaczne zanieczyszczenie powietrza, a także produkty spalania tzw. paliw ciężkich. Mówi się również, że węglowodory pierścieniowe produkowane przez silniki diesla głównie starszego typu mogą mieć znaczenie w powstawaniu raka płuca.
Statystyki z ostatnich lat wskazują, że zachorowalność na raka płuca zaczęła wolno spadać u mężczyzn. Natomiast u kobiet, w porównaniu do lat wcześniejszych, obserwuje się wzrost liczby zachorowań. Najczęstszym objawem raka płuc jest tzw. kaszel palacza, który występuje praktycznie u każdego palacza i nie da się go odróżnić od kaszlu wywołanego rakiem. Pojawienie się krwi w plwocinie, choćby jednorazowo, jest objawem alarmującym, który nakazuje przeprowadzenie niezwłocznie pełnej diagnostyki w kierunku raka płuca. Niestety, objawy te są często lekceważone przez chorych, a niekiedy nawet zatajane przed lekarzem, co powoduje opóźnienia w podjęciu diagnostyki i leczenia raka płuca w Polsce.
Najczęściej do wizyty u lekarza zmusza utrzymująca się długotrwale chrypka (jako wynik naciekania przez nowotwór nerwu krtaniowego w klatce piersiowej skutkujące porażeniem struny głosowej). Często chory zauważa obrzęk i zasinienie głowy oraz szyi jako wyraz upośledzenia odpływu krwi z górnej połowy ciała przez żyłę główną górną do serca. Zdarza się również, że u chorych operowanych z rozpoznaniem guza mózgu, wycięty guz jest przerzutem raka płuca. Należy pamiętać, że powtarzające się zapalenie tego samego płuca nie musi być związane z pandemią COVID-19, może być natomiast objawem zmniejszenia drożności oskrzela przez naciek nowotworowy. Podobnie rzecz ma się z dusznością spowodowaną wyłączeniem z oddychania części zajętego przez nowotwór płuca.
Rak płuca rozwija się z dość znacznym opóźnieniem. Aktualne palenie może zemścić się na nas za około 20 lat. Z drugiej strony rzucenie palenia dopiero po kilku latach powoduje obniżenie ryzyka zachorowania. Ponieważ rozwijający się w płucu nowotwór początkowo nie boli, nie lekceważmy nawet pozornie nieznaczących objawów. Czasem wykonanie niedocenianego ostatnio klasycznego zdjęcia RTG może uratować nam życie. Obecnie możliwości nowoczesnego leczenia stają się coraz bardziej skuteczne i coraz mniej obciążające organizm chorego. Najlepiej jednak w ogóle nie zachorować – stąd tak istotna jest profilaktyka ekspozycji czynnej i biernej – nie należy wdychać dymu tytoniowego.
Nie lekceważmy objawów chorobowych.
Korzystajmy z dostępnych możliwości diagnostycznych.
Im wcześniej rozpoczniemy leczenie tym lepiej.
Prof. dr hab. n. med. Leszek Kołodziejski
Konsultant Wojewódzki w dziedzinie Chirurgii Onkologicznej
Źródło grafiki: pixabay, autor: geralt/25308
