Chłoniaki obejmują liczną, niejednorodną grupę chorób nowotworowych o różnym stopniu złośliwości, którą łączy wywodzenie się z komórek układu chłonnego. Ich pierwotnym miejscem rozwoju są narządy zawierające te komórki takie jak: szpik kostny, węzły chłonne, grasica, śledziona, migdałki. Rzadziej zajmują one pierwotnie skórę, błony śluzowe, narządy miąższowe (wątroba i trzustka), centralny system nerwowy czy kości.
W Polsce chłoniaki stanowią około 5% wszystkich nowotworów złośliwych. Klasyfikacja chłoniaków jest bardzo zawiła. Tradycyjnie dzieli się je na ziarnicze (ziarnica złośliwa = chłoniak Hodgkina) i nieziarnicze (non-Hodgkin's lymphoma – NHL). Do chłoniaków należą także białaczki.
Do czynników ryzyka rozwoju chłoniaków zalicza się choroby z niedoborów odporności1 z autoagresji2, zakażenia wirusowe oraz narażenie na różne związki chemiczne jak insektycydy3, farby, sztuczne nawozy, formaldehyd4, dioksyny5.
Objawy chorobowe są mało charakterystyczne. Mogą one być spowodowane wtórnie zmianami we krwi np. anemią czy małopłytkowością. Należą do nich bóle głowy, osłabienie, duszność, stany gorączkowe. U chorych zwraca uwagę powiększenie węzłów chłonnych zwłaszcza na szyi, powiększenie śledziony, krwawienia z przewodu pokarmowego, a także zaburzenia neurologiczne, zmiany w jamie ustnej i gardle czy zmiany w kościach z możliwością złamań patologicznych6.
Podstawą rozpoznania chłoniaka jest badanie histopatologiczne węzła chłonnego lub wycinka z nacieku nowotworowego innych narządów (wnikanie komórek nowotworowych w sąsiednią tkankę). Do podstawowej diagnostyki tych nowotworów należy badanie rozmazu krwi obwodowej i szpiku kostnego. W ocenie zaawansowania choroby stosuje się klasyczne badanie RTG klatki piersiowej oraz USG szyi i brzucha. Dokładną ocenę opiera się o badanie tomografem komputerowym (CT) i PET-CT (pozytonowa tomografia emisyjna).
Z uwagi na trudności ustalenia precyzyjnego rozpoznania i różnorodne formy leczenia systemowego – plan postępowania z chorym powinien być ustalony w wysoko specjalistycznym ośrodku hematologicznym. Leczenie obejmuje klasyczną chemioterapię i nowoczesne leczenie celowane (indywidualnie dobrane leki blokujące receptory komórek nowotworowych lub specyficzne mechanizmy komórkowe, co pozwala uzyskać optymalne wyniki leczenia). Szeroko stosowany jest również przeszczep szpiku. Jako leczenie wspomagające stosuje się napromienianie (radioterapię). W niektórych chłoniakach i białaczkach stosuje się taktykę wstrzymania się od leczenia i starannej obserwacji chorego, co może wydawać się zaskakujące. Dotyczy to zwłaszcza chorych w podeszłym wieku i z niskim stanem sprawności, u których choroba rozwija się wolno, bez uciążliwych objawów a agresywne leczenie mogłoby wręcz pogorszyć rokowanie.
Chłoniaki rozwijają się skrycie także u młodych ludzi. Wymagają dokładnej, starannej diagnostyki obrazowej i mikroskopowej. Z uwagi na różną złośliwość procesów i mnogość schematów leczenia konieczne jest leczenie chorych w hematologicznych ośrodkach referencyjnych.
Prof. dr hab. n. med. Leszek Kołodziejski
specjalista chirurgii ogólnej, onkologicznej
i torakochirurgii
1 niedobory odporności mogą być spowodowane wrodzonymi defektami genetycznymi lub w powstawać w przebiegu innych chorób np. infekcji wirusowych
2 w wyniku błędnego działania układu odpornościowego zaczyna on niszczyć własne tkanki i komórki
3 owadobójcze środki ochrony roślin
4 związek chemicznych o silnych właściwościach bakteriobójczych stosowany m.in. do produkcji chemii i kosmetyków
5 silnie trujące związki chemiczne, mogą występować w żywności lub środowisku - negatywnie oddziałują na zdrowie
6 do złamań dochodzi w tkance kostnej zmienionej procesem chorobowym na skutek nawet niewielkiego urazu
