Kości są narządem o szczególnie częstym umiejscowieniu przerzutów nowotworowych pochodzących z ognisk pierwotnych zlokalizowanych w innych okolicach ciała, natomiast pierwotne nowotwory złośliwe kości są rzadkie. Do nowotworów „chętnie”przerzutowujących do kości należą raki piersi, prostaty, płuc i tarczycy. Rzadziej przerzuty w kościach pochodzą z raków przewodu pokarmowego, umiejscowień ginekologicznych czy czerniaków. Liczne ogniska destrukcji kości obserwuje się w szpiczaku mnogim, plazmocytowym – nowotworze należącym do grupy chłoniaków.
Na możliwość zajęcia przez przerzuty układu kostnego wskazują najczęściej bóle, występujące częściej w nocy, trudne do zlokalizowania przez chorych, znacznie ograniczające ich aktywność fizyczną. W trakcie wywiadu z pacjentem można uzyskać informacje dotyczące aktualnego lub przebytego leczenia onkologicznego. Należy pamiętać, że niekiedy złamanie patologiczne kości (tj. złamanie powstałe bez urazu lub związane z banalnym obciążeniem kończyny czy kręgosłupa) może być pierwszym objawem przerzutu nowotworowego niszczącego kości. Stwierdzenie jednego ogniska przerzutowego w kości zawsze nasuwa podejrzenie, że ognisk takich może być więcej i nakazuje ich poszukiwanie przy pomocy badań rentgenowskich (RTG), tomografii komputerowej (CT) a zwłaszcza scyntygrafii kośćca z użyciem preparatów izotopowych podawanych dożylnie. U chorych o znanym ognisku pierwotnym stwierdzenie nawet jednego przerzutu do kości oznacza, że proces nowotworowy osiągnął stadium rozsiewu. Konieczne jest wtedy wdrożenie leczenia systemowego, czyli ogólnoustrojowego,do którego należy chemioterapia, hormonoterapia czy nowoczesna immunoterapia. Oprócz bóli nocnych, do objawów zajęcia kości przez nowotwór należy zniekształcenie i upośledzenie funkcji kończyny, niekiedy z wyczuwalnym bolesnym guzem.
Badanie RTG lub tomografia komputerowa może ujawnić zniszczenie kości zagrażające jej złamaniu. Bardzo dobre wyniki daje wtedy napromienianie powodujące szybkie ustępowanie bóli i często następowe uwapnienie kości. Należy jednak pamiętać, że radioterapia jest leczeniem miejscowym, działającym tylko w obrębie pola napromienionego. Jeśli doszło już do złamania patologicznego kończyny, skutecznym leczeniem jest operacja ortopedyczna polegająca na zespoleniu odłamków kostnych, co zapobiega unieruchomieniu chorego i bólom związanym z ruchami złamaną kończyną. Niekiedy konieczne jest także użycie protezy stawu biodrowego czy kolanowego. Operacje ortopedyczne wymagają także uzupełniającego napromieniania.
Należy podkreślić, że obecnie leczenie przerzutów do kości jest coraz bardziej skuteczne, zarówno pod względem walki z bólem jak i unieruchomieniem chorego. Dzięki zastosowaniu leczenia systemowego rozsiew nowotworowy traktuje się obecnie jak chorobę przewlekłą – udaje się przedłużyć życie chorego przy jednoczesnym utrzymywaniu dobrej jakości jego życia.
Prof. dr hab. n. med. Leszek Kołodziejski
specjalista chirurgii ogólnej, onkologicznej
i torakochirurgii
Zdjęcie, źródło: Freepik, autor: pressfoto
