Dlaczego witaminy i składniki mineralne są niezbędne do życia?

Nasz organizm potrzebuje witamin i minerałów do właściwego funkcjonowania - wpływają one na rozwój i wydolność naszego organizmu. Muszą być dostarczane w odpowiednich ilościach i proporcjach z pożywieniem, gdyż organizm człowieka (poza pewnymi wyjątkami) nie ma możliwości ich wytwarzania.

Tradycyjnie witaminy dzieli się na rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalne w wodzie (Tab.1). Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach mają zdolność gromadzenia się w tkankach, natomiast witaminy rozpuszczalne w wodzie nie kumulują się w organizmie, a ich nadmiar jest wydalany z moczem.

Tab. 1. Podział witamin na rozpuszczalne w wodzie i tłuszczach.

Niedobory witamin i minerałów mogą być przyczyną wielu chorób. W przeszłości ciężkie niedobory witaminy C wywoływały szkorbut i spadek odporności, niedobór witaminy D - zaburzenia układu kostno-stawowego i krzywicę u dzieci, brak jodu, który jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy może doprowadzić do kretynizmu u dzieci, a brak witamin B1 może wywołać chorobę beri-beri tj. znaczne osłabienie i uszkodzenie układu nerwowego. Te ciężkie schorzenia są na szczęście obecnie rzadko spotykane w krajach rozwiniętych. Można je niestety spotkać w krajach biednych, w których brakuje żywności i właściwej opieki zdrowotnej.

Istnieje ogromna różnorodność objawów związanych z niedoborem witamin i minerałów i niekiedy są trudności z postawieniem właściwej diagnozy. Do najczęstszych należą:

• osłabienie,

• łatwiejszą męczliwość,

• apatię,

• bóle mięśni i stawów,

• spadek odporności – częstsze infekcje.

Warto zapamiętać, że niedobór magnezu i potasu objawia się kurczami i bólami mięśni, szczególnie często po niekontrolowanym wysiłku fizycznym i braku odpowiedniego nawodnienia. Brak w diecie pokarmów zawierających żelazo i kwas foliowy (witaminy B9) może doprowadzić do ciężkiej anemii, a nawet zawału serca. Brak witamin i minerałów należących do grupy antyoksydantów może wywołać nie tylko obniżenie odporności, ale także znacznie przyspieszyć procesy powstawania blaszek miażdżycowych w naczyniach – a więc zwiększać ryzyko zawału serca i udaru mózgu.

Warto także wiedzieć, że alkohol, nikotyna, narkotyki, dopalacze znacząco upośledzają wchłanianie i metabolizm witamin i minerałów. Natomiast aktywność fizyczna i wyeliminowanie toksyn sprzyja zdrowiu i prawidłowemu rozwojowi w każdym okresie życia.

Prawidłowa i urozmaicona dieta dostarcza odpowiednich ilości witamin i składników mineralnych, a jednocześnie nie zagraża ich przedawkowaniem. W połączeniu z codzienną aktywnością fizyczną jest kluczem do zdrowia i dobrego samopoczucia (Ryc.1. przedstawia piramidę zdrowego odżywiania). Jednakże w przypadku równoczesnego spożywania produktów wzbogacanych w witaminy i suplementy diety zawierające witaminy może dochodzić do ich nadmiernego spożycia, które może być niekorzystne dla zdrowia. Dlatego suplementy diety nie powinny być stosowane jako substytut zróżnicowanej diety.

ZAPAMIĘTAJ!

• Aby dostarczyć organizmowi niezbędne ilości witamin i składników mineralnych, wystarczy, że będziesz się zdrowo odżywiać.

• Bez konsultacji z lekarzem nie zalecamy suplementacji witamin i minerałów, sięgaj po nie tylko wtedy, gdy lekarz stwierdzi taką konieczność.

• Pamiętaj, że organizm o wiele łatwiej przyswaja sobie witaminy zawarte w pożywieniu niż syntetyczne, zawarte w tabletkach.

• W naszej diecie powinny zatem znaleźć się produkty nieprzetwarzane - naturalne, przede wszystkim: warzywa, owoce, ryby, oleje. Nie powinniśmy całkowicie wykluczać mięsa, które także jest bogate w niezbędne witaminy.

• Zarówno niedobór, jak i nadmiar witamin i minerałów może być szkodliwy.

Bibliografia:

1. Biltoft-Jensen A.E., Trolle E.T., Christensen G. i wsp.: Development of a recommended food intake pattern for healthy Danish adolescents consistent with the Danish dietary guidelines, nutrient recommendations and national food preferences. J. Hum. Nutr. Diet. 2008; 21 (5): 451–463.

2. Diet and Lifestyle Recommendations Revision 2006: A Scientific Statement From the American Heart Association Nutrition Committee. Circulation, 2006; 114: 82–96.

3. Hayman L.L., Meininger J.C., Daniels S.R. i wsp.: Primary prevention of cardiovascular disease in nursing practice: focus on children and youth. Circulation 2007; 116: 344–357.

4. Jarosz M., Bułhak-Jachymczyk B.: Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych.. PZWL, Warszawa 2008.

5. Smit L.A, Mozaffarian D., Willett W.: Review of Fat and Fatty Acid Requirements and Criteria for Developing Dietary Guidelines. Ann. Nutr. Metab. 2009; 55: 44–55.

6. Szostak W.B., Cichocka A.: Dieta śródziemnomorska w profilaktyce kardiologicznej. Monografia dla lekarzy. Via Medica, Gdańsk 2009.