Jak można ocenić wydolność fizyczną?

Wydolność fizyczna to zdolność organizmu do wykonywania długotrwałego wysiłku fizycznego z udziałem dużych grup mięśniowych. Pojęcie to obejmuje również tolerancję na zmiany w środowisku wewnętrznym organizmu do jakich dochodzi wskutek intensywnego wysiłku, a także zdolność do ich szybkiej likwidacji po zakończeniu wysiłku. Wydolność fizyczna jest istotnym czynnikiem wpływającym na poziom aktywności ruchowej oraz ważnym wskaźnikiem ogólnego stanu zdrowia.

Metody oceny wydolności fizycznej

Do ilościowej oceny wydolności fizycznej służy wskaźnik maksymalnej zdolności pobierania tlenu - V02 max [l/min]. Aby móc porównać wydolność fizyczną pomiędzy osobami o różnej masie ciała wskaźnik ten dodatkowo wyrażony jest w przeliczeniu na kilogramy masy ciała V02 max [l/min/kg]. Bezpośredniego pomiaru V02 max można dokonać w trakcie spiroergometrycznego testu sercowo-płucnego (cardiopulmonary exercise test – CPET, w skrócie zwany próbą spiroergometryczną) oraz pośrednio w trakcie elektrokardiograficznej próby wysiłkowej (exercise test – ExT).

Drugim ważnym parametrem określającym zdolność do długotrwałych wysiłków jest poziom progu anaerobowego (anaerobic threshold – AT), określający intensywność wysiłku, powyżej której dochodzi do niedotlenienia mięśni i gromadzenia mleczanów we krwi. Powszechnie stosowaną jednostkę wydolności fizycznej stanowi równoważnik metaboliczny (metabolic equivalent of taskMET lub metabolic equivalent), odpowiadający zużyciu O2 w spoczynku i wynoszący 3,5 ml/min/kg. Używając MET mówimy o wielokrotności pochłaniania tlenu w spoczynku i np. osoba wykonująca wysiłek o intensywności 4 MET zużywa 4-krotność tlenu pochłanianego w spoczynku.

U osób o małej sprawności wydolność fizyczną można określić podając dystans, jaki osoba jest w stanie pokonać w określonym protokołem czasie, np. w trakcie 6 minut (6-minute walk test – 6MWT – test 6-minutowego chodu). Możliwe jest także prognozowanie wydolności fizycznej na podstawie zdolności do wykonywania określonych czynności przy użyciu wystandaryzowanych kwestionariuszy (tab.1).

Bibliografia:

  1.  ATS statement. Guidelines for the six-minute walk test. Am J Respir Crit Care Med. 2002; 166: 111–117
  2. Kardiologia - podręcznik oparty na zasadach EBM pod redakcją prof. dr. hab. Andrzeja Szczeklika i prof. dr. hab. Michała Tendery, Medycyna Praktyczna, Kraków 2009, 259-268, 1099-1101
  3. Myers J, Do D, Herbert W, Ribisl P, Froelicher VF. A nomogram to predict exercise capacity from a specific activity questionnaire and clinical data. Am J Cardiol. 1994 Mar 15;73(8):591-6

 

Tabela 1. Kwestionariusz oceny wydolności fizycznej (Veterans Specific Activity Questionaire – VSAQ)

VSAQ (MET)

Podkreśl aktywność, którą możesz wykonywać rutynowo bez objawów lub przy minimalnych objawach, takich jak: duszność, ból w klatce piersiowej, zmęczenie

1

- jedzenie, ubieranie się, praca przy biurku

2

- branie prysznica

- zejście w dół o 8 stopni

3

- wolny spacer po płaskim terenie wzdłuż 1-2 budynków

- umiarkowane prace domowe: odkurzanie, zamiatanie podłogi, przynoszenie zakupów

4

- lekkie prace ogrodowe: grabienie liści, plewienie lub koszenie kosiarką silnikową

- malowanie, lekka stolarka

5

- szybki marsz 6,4 km/h

- taniec towarzyski, mycie samochodu

6

- gra w golfa (9 dołków), ciężka stolarka, pchanie kosiarki ręcznej

7

- ciężkie prace ogrodowe: kopanie ziemi

- gra w tenisa, przenoszenie 30 kg

8

- przesuwanie ciężkich mebli

- wolny bieg, szybkie wchodzenie po schodach, wnoszenie 10 kg po schodach

9

- jazda na rowerze w umiarkowanym tempie, piłowanie drzewa, skoki na skakance (wolno)

10

- szybkie pływanie, wjeżdżanie rowerem pod górę, szybkie wejście pod górę, bieg z szybkością 9,6 km/h

11

- narciarstwo biegowe

- gra w koszykówkę (na całym boisku)

12

- szybki bieg ciągły 12 km/h po płaskim terenie

13

- sport wyczynowy wymagający okresowych sprintów

- biegi wyczynowe, wioślarstwo, turystyka z plecakiem

METs = 4,7 + 0,97 x VSAQ(MET) – 0,06 x wiek

METs – przewidywana wartość MET skorelowana do wieku

VSAQ(MET) – najwyższa wartość MET tolerowanej aktywności kwestionariusza VSAQ

Programy profilaktyczne

Logo Małopolski

Kontakt

Departament Zdrowia, Rodziny,
Równego Traktowania i Polityki Społecznej

Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego
ul. Racławicka 56, 31-017 Kraków

tel.: 12 63 03 202
e-mail: profilaktyka@umwm.malopolska.pl 

Profilaktyka

Profilaktyka zdrowotna to wszelkiego rodzaju działania mające na celu zapobieganie chorobom oraz innym czynnikom, które negatywnie wpływają na nasz stan zdrowia, zarówno indywidualnego jak i całej populacji