Co to są siatki centylowe i jak się nimi posługiwać?

Prawidłowe wartości takich parametrów jak ciśnienie tętnicze, BMI (wskaźnik masy ciała) czy obwód pasa w przypadku osób dorosłych są zdefiniowane dla całej populacji i mogą się różnić jedynie w odniesieniu do płci (np. obwód pasa). Należy pamiętać, że norm określonych dla dorosłych nie można stosować u dzieci i młodzieży, ponieważ zmieniają się one wraz z wiekiem aż do osiągnięcia 18 roku życia. Ocena czy wartości np. ciśnienia tętniczego lub BMI u dzieci i młodzieży mieszczą się w granicach normy jest możliwa dzięki zastosowaniu siatek centylowych.

Siatki centylowe to specjalne wykresy opracowane na podstawie badań danej populacji (np. dzieci w danym kraju), z których można odczytać prawidłowe wartości mierzonych parametrów dla danego wieku i płci.

Centyle są wartościami statystycznymi, które pokazują, jak dziecko wypada na tle równolatków tej samej płci pod względem danego pomiaru. Wartość centyla mówi ile % dzieci ma niższą wartość danego parametru, np. centyl 50. dla wzrostu, oznacza, że 50% dzieci jest niższych (a więc oznacza również średni wzrost dziecka w tym wieku), a centyl 97., że 97% dzieci jest niższych (czyli mamy do czynienia z dzieckiem bardzo wysokim). Generalnie cały obszar siatki, znajdujący się pomiędzy 3. a 97. centylem uważa się za normę, przy czym ważne jest, aby krzywa rozwoju dziecka (czyli linia utworzona przez wartości pomiarów danego parametru w kolejnych miesiącach lub latach) utrzymywała się mniej więcej w tym samym centylu.

Jak korzystać z siatki centylowej? – instrukcja na przykładzie siatki do oceny BMI:

1. Wybierz siatkę odpowiednią dla płci.

2. Na skali poziomej znajdź odpowiedni wiek.

3. Na skali pionowej po lewej stronie znajdź wartość ocenianego parametru (np. wyliczoną wartość BMI).

4. Znajdź punkt, w jakim krzyżują się linie wyznaczone przez wiek i wartość wskaźnika BMI na wykresie.

5. Sprawdź, w którym kanale centylowym znajduje się wyszukany punkt (oznaczenia kanałów centylowych znajdują się na skali pionowej po prawej stronie siatki).

6. Sprawdź w tabeli 2 jak zinterpretować uzyskany wynik.

Źródło:
Instytut „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”, Kułaga Z. i wsp. Polish 2010 growth references for school-aged children and adolescents EUR J Pediatr 2010 Oct 23, Kułaga Z. i wsp. Standardy Medyczne 2010;4(7):690-700