Grafika: Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza SPZOZ w Tarnowie
Leczenie ukierunkowane molekularnie, zwane też leczeniem indywidualizowanym lub celowanym jest najnowszą metodą postępowania p. nowotworowego. Polega ono na podawaniu doustnie lub pozajelitowo leków, które wiążą się swoiście
z jedna wybrana linią komórek nowotworowych. Mechanizm działania leków molekularnych polega na hamowaniu specyficznych szlaków przekaźnictwa w komórce nowotworowej. W efekcie działania leku celowanego dochodzi do zaburzenia w komórce nowotworowej mechanizmów biologicznych odpowiedzialnych za jej rozmnażanie i podział. Komorki nowotworowe posiadają specyficzne tkankowo mechanizmy regulacji podziałów komórkowych, inwazyjności i zdolności do przerzutowania.
Leki celowane „rozpoznają” komórkę nowotworową dla siebie swoistą, wchodząc z nią w interakcję zapoczątkowują kaskadę procesów biochemicznych doprowadzających ostatecznie do śmierci komórki nowotworowej. Inne komórki, bez obecności swoistego białka, nie są rozpoznawane przez lek celowany, a co za tym nie są niszczone. Większość leków celowanych ma charakter przeciwciał monoklonalnych (tzn. łączących się z jedna tylko linią komórek nowotworowych). Leki te rozpoznają antygeny na powierzchni komórek nowotworowych łącząc się z nimi mogą:
- hamować nieograniczony podział komórek
- hamują sygnalizację prowzrostową
- hamują mechanizmy inwazyjności i przerzutowana
- hamują angiogenezę
- blokują „ucieczkę” komórki nowotworowej z pod kontroli układu immunologicznego
- aktywują mechanizmy apoptozy (śmierci komórki)
- hamują mechanizmy naprawcze w komórce nowotworowej
Drugą grupą leków celowanych są tzw. inhibitory kinaz tyrozynowych (substancje białkowe w komórce nowotworowej zawiadujące jej podstawowymi funkcjami życiowymi). Lek celowany jest ukierunkowany na ściśle określoną grupę kinaz, charakterystycznych dla określonej linii komórek nowotworowych. Zaburzenie szlaku metabolicznego kodowanego określoną kinazą zaburza cykl rozwojowy komórki nowotworowej doprowadzając do jej zniszczenia. Terapia celowana pozwala „swoiście” leczyć nowotwory ukierunkowując działanie na nowotwór, nie uszkadzając prawidłowych komórek.
Podstawowe leki molekularne wykorzystywane w terapii NPL:
- vectibix, cetukximab – rak jelita grubego
- iressa, tarceva, giotrif – niedrobnokomórkowy rak płuca
- herceptyna – rak piersi
- lapatinib – rak piersi
- vemurafenib – czerniak skóry
- avastin – rak jelita grubego, rak jajnika, rak nerki, rak płuca
- sutent, afinitor, nexavar, votrient – rak jasnokomórkowy nerki
- rituksimab, mabthera – chłoniaki złośliwe.
lek. med. Maria Srebro-Stańczyk
