Zdjęcie: Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza SPZOZ w Tarnowie
Pandemia COVID-19 i lęk przed śmiercią z uduszenia zdominowała reakcje społeczeństw na czynniki ryzyka zakażenia nieznanym wirusem. Codziennie przytacza się w większości krajów statystyki zachorowań i zgonów.
W szpitalach obowiązuję przepisy dotyczące ograniczenia do minimum bezpośrednich kontaktów międzyludzkich w postaci zakazu odwiedzin chorych na oddziałach i ograniczenia wizyt w poradniach.
W Polsce nadal jednak najczęstszymi przyczynami zgonów pozostają choroby układu krążenia i nowotwory złośliwe. Stanowią one ponad 70% wszystkich zgonów. Należy podkreślić, że wśród najważniejszych zagrożeń życia naszego społeczeństwa są tzw. modyfikowalne czynniki naszego szeroko pojętego stylu życia. Możemy zatem na nie wpływać przede wszystkim poprzez zmianę nawyków w życiu codziennym z tzw. antyzdrowotnych na prozdrowotne.
W społeczeństwie polskim niepokojący jest obserwowany w ostatnich latach antyzdrowotny styl życia zarówno dorosłych jak i młodzieży. Utrzymuje się wyższy niż w krajach „starej” UE odsetek palaczy, zwłaszcza wśród kobiet i młodzieży – co powoduje dynamiczny wzrost zachorowań kobiet na raka płuc i umieralność przekraczającą obecnie umieralność z powodu raka piersi – tradycyjnie najczęstszy nowotwór złośliwy kobiet. Antyzdrowotne nawyki żywieniowe w połączeniu ze spadkiem aktywności fizycznej powodują epidemię otyłości w naszym kraju. Dochodzi do tego stały wzrost spożycia alkoholu i akceptacja ryzykownych zachowań seksualnych. Obserwuje się także niechęć do szczepień ochronnych i badań przesiewowych, co utrudnia m. in. walkę z rakiem szyjki macicy i rakiem piersi.
Korzyści społeczne z edukacji onkologicznej są nie do przecenienia. Należą do nich:
- obniżenie lęku społecznego przed nowotworem
- akceptacja działań prozdrowotnych
- badań przesiewowych
- szczepień ochronnych
- znajomość objawów nowotworów
- wczesne rozpoznanie
- znajomość metod leczenia
- wczesne i efektywne leczenie
- zmiana postaw społecznych wobec chorych (wykluczenie społeczne, utrata pracy, więzi rodzinnych i towarzyskich)
- znajomość zagrożenia zmniejsza jego negatywne skutki.
Zatem w walce z zagrożeniem nowotworami na pierwszym miejscu należy umieścić edukację: profilaktyka pierwotna - znajomość przyczyn (zapobieganie chorobie), profilaktyka wtórna - znajomość objawów (wczesne wykrywanie), terapia - znajomość metod (leczenie skojarzone).
Wydaje się, że edukację społeczeństwa należy rozpocząć od dzieci, które są w okresie kształtowania nawyków i naśladowanie młodzieży i dorosłych. Wśród młodzieży obserwuje się kształtowanie osobowości i racjonalizacji zachowań, co powoduje powstawanie wzorców wychowawczych charakterystycznych dla dorosłych. Za powszechną edukacją skierowaną do dzieci – młodzieży i dorosłych przemawia bezdyskusyjnie wniosek, że nikt nie będzie dbał o nasze zdrowie lepiej niż my sami i żadne instytucje tego nie zastąpią.
Prof. dr hab. n. med. Leszek Kołodziejski
Konsultant Wojewódzki w dziedzinie Chirurgii Onkologicznej
