Poznanie siły i zamiarów nieprzyjaciela, ułatwia jego pokonanie. Skuteczna walka z rakiem obejmuje następujące aspekty: poznanie przyczyn i biologii nowotworów, czynników ryzyka zachorowania, a także racjonalnego leczenia jak najwcześniej wykrytych przypadków. Największe znaczenie ma tu kompleksowość na które składa się:

• Profilaktyka – prozdrowotny styl życia,
• Wczesne wykrywanie – programy edukacyjne i przesiewowe,
• Diagnostyka – mikroskopowa, obrazowa, endoskopowa,
• Terapia – racjonalna, (EBM), skojarzona,
• Rehabilitacja – fizyczna, psychologiczna,
• Opieka terminalna – hospicja.

Nie ulega wątpliwości zatem, że w skali populacji największy wpływ na wyleczalność nowotworów złośliwych ma edukacja społeczna poprawiająca świadomość zdrowotną i czujność onkologiczną umożliwia ona podjęcie działań profilaktyki pierwotnej (eliminacje czynników ryzyka) i wtórnej – umożliwiającej wczesne rozpoznanie. Powszechna edukacja onkologiczna jest tania, a przynosi efekty populacyjne, natomiast terapia skierowana jest do części pacjentów już chorych z której nie wszystkich uda się trwale wyleczyć.

Najbardziej wiarygodne źródła informacji w postaci wykładów specjalistów i uznanych autorytetów medycznych nie są niestety powszechnie dostępne, a gdyby nawet były, to są zbyt trudne do zrozumienia dla większości społeczeństwa. Ich popularyzacja przez media (Internet, prasa, TV) powoduje, że są one wprawdzie powszechnie dostępne i podane zrozumiale, ale nie zawsze są wiarygodne. Często potencjalni pacjenci korzystają z niewiarygodnych kontaktów interpersonalnych (np. pacjenci i ich rodzina).

Korzyści społeczne z edukacji onkologicznej są nie do przecenienia. Należą do nich:

• zmiana stylu życia na prozdrowotny
• obniżenie lęku społecznego przed nowotworem
• akceptacja działań prozdrowotnych
• badań przesiewowych
• szczepień ochronnych
• znajomość objawów nowotworów
• wczesne rozpoznanie
• znajomość metod leczenia
• wczesne i efektywne leczenie
• zmiana postaw społecznych wobec chorych (wykluczenie społeczne, utrata pracy, więzi rodzinnych i towarzyskich)
• znajomość zagrożenia zmniejsza jego negatywne skutki.

Zatem w walce z zagrożeniem nowotworami na pierwszym miejscu należy umieścić edukację:

• profilaktyka pierwotna - znajomość przyczyn ( zapobieganie chorobie),
• profilaktyka wtórna- znajomość objawów ( wczesne wykrywanie),
• terapia - znajomość metod ( leczenie skojarzone).

Wydaje się, że edukację społeczeństwa należy rozpocząć od dzieci, które są w okresie kształtowania nawyków i naśladowanie młodzieży i dorosłych. Wśród młodzieży obserwuje się kształtowanie osobowości i racjonalizacji zachowań, co powoduje powstawanie wzorców wychowawczych charakterystycznych dla dorosłych. Za powszechną edukacją skierowaną do dzieci – młodzieży i dorosłych przemawia bezdyskusyjnie wniosek, że nikt nie będzie dbał o nasze zdrowie lepiej niż my sami i żadne instytucje tego nie zastąpią.

Prof. zw dr hab. med.
Leszek Kołodziejski
Konsultant Wojewódzki w dziedzinie Chirurgii Onkologicznej