Zdjęcie: Pexels zrobione przez Tim Mossholder
Rak pęcherza moczowego jest jednym z częstszych nowotworów występujących u starszych osób – w większości przypadków jest rozpoznawany po 55 roku życia. Diagnozę częściej słyszą mężczyźni, u których zapadalność na raka pęcherza moczowego jest czterokrotnie większa niż u kobiet. Stanowią oni ¾ pacjentów z rakiem pęcherza moczowego.
Wyróżnia się dwa rodzaje raka pęcherza moczowego – inwazyjny i nieinwazyjny. Inwazyjny rak pęcherza moczowego nacieka błonę mięśniową pęcherza. Stanowi on 30% wszystkich nowotworów pęcherza moczowego. Z kolei pozostałe 70% stanowi nowotwór nieinwazyjny, czyli ten nienaciekający błony mięśniowej pęcherza.
Głównym czynnikiem ryzyka jest palenie tytoniu. Ryzyko wystąpienia nowotworu mogą zwiększać również niektóre substancje chemiczne, w szczególności u osób, które są pracownikami przemysłu skórzanego, gumowego, tekstylnego, metalowego, naftowego i mające bezpośredni kontakt z barwnikami. Należy zaznaczyć, że w/w czynniki kancerogenne mogą zadziałać nawet po 30 latach od ekspozycji na nie. Oznacza to, że u osoby, która przez kilka lat paliła papierosy, a następnie np. w wieku 30 lat, rzuciła palenie, w wieku 60 lat może się rozwinąć rak pęcherza moczowego.
Najczęstszym objawem raka pęcherza moczowego jest krwawienie z moczem, czyli krwiomocz. Może on powodować ból w czasie oddawania moczu lub być bezbolesny. W moczu można zauważyć obecność skrzeplin. Nawracający lub przewlekły krwiomocz jest zdecydowanie wskazaniem do wizyty u lekarza. Objawami współtowarzyszącymi są:
- częste oddawanie moczu,
- pieczenie przy mikcji,
- uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza moczowego.
Są to objawy niecharakterystyczne do raka pęcherza moczowego i towarzyszą również innym chorobą dróg moczowych, takim jak zapalenie czy kamica pęcherza moczowego. Dopiero u osób z zaawansowanym rakiem pęcherza moczowego mogą wystąpić objawy związane z miejscowym postępem choroby, takie jak:
- ból w podbrzuszu,
- trudność w oddawaniu moczu,
- bóle okolicy lędźwiowej,
- bezmocz,
- objawy związane z przerzutami odległymi.
W przypadku podejrzenia raka pęcherza moczowego chory powinien powinien być skierowany na badanie USG oraz cytologię osadu moczowego. W przypadku złych wyników konieczne jest wykonanie cystoskopii, pozwalającej na obejrzenie pęcherza moczowego przez urządzenie optyczne zakładane przez cewkę moczową. Skuteczne rozpoznanie raka pęcherza moczowego jest kluczowe, ponieważ powala na rozpoczęcie odpowiedniego leczenia w początkowej fazie choroby, kiedy istnieje jeszcze możliwość całkowitego wyleczenia. Leczenie raka pęcherza moczowego zależy od stopnia zaawansowania nowotworu w chwili postawienia diagnozy, tzn. od tego, czy jest to rak inwazyjny (naciekający), czy nieinwazyjny (nienaciekający).
Metodą leczenia raka nienaciekającego błony mięśniowej pęcherza moczowego jest elektroresekcja przezcewkowa guza (tzw. TURBT), polegająca na wycięciu zmiany oraz tkanek z dna i obrzeża resekcji. Jeśli badanie histopatologiczne materiału tkankowego wykazuje guz z grupy umiarkowanego lub dużego ryzyka, po upływie 4-6 tygodni od pierwszej TURBT wykonuje się ponowną elektroresekcję przezcewkową obszaru zajętego resekcją pierwotną (re-TUR). Rak naciekający błonę mięśniową pęcherza stanowi wskazanie do radykalnego wycięcia pęcherza (cystektomii radykalnej).Po jego usunięciu tworzy się zastępczy pęcherz jelitowy lub tzw. urostomię (wstawka jelitowa z odprowadzeniem moczu na skórę). Część chorych z zaawansowanym rakiem wymaga często uzupełniającej chemioterapii lub napromieniania.
Systematyczna kontrola powinna być wykonywana co 3 miesiące przez pierwsze dwa lata od zakończenia leczenia, a następnie co 6 miesięcy przez kolejne 3 lata. Taka obserwacja jest prowadzona przez całe życie chorego, ponieważ w przypadku nowotworu pęcherza moczowego nawroty z progresją są możliwe do końca życia.
lek. med. Grzegorz Sulimka
specjalista w dziedzinie chirurgii i urologii
