Zdjęcie: Pexels.com zroione przez cottonbro studio
Nowotwory złośliwe, po chorobach układu krążenia stanowią największe zagrożenie naszej populacji. Niektóre z nich rozwijają się na podłożu stanów przedczerniakowych utrzymujących się latami i te możemy całkowicie wyeliminować poprzez wykrycie i wyleczenie stanów przedrakowych nie dopuszczając w ogóle do przekształcenia się w raka. Należą do nich raki jelita grubego (rozwijające się na podłożu polipów), część raków, piersi i raki szyjki macicy. W tych nowotworach istotną rolę odgrywają badania przesiewowe: kolonoskopia, mammografia i cytologia. Pozwalają one na wykrycie stanów przedrakowych u pozornie zdrowych ludzi jeszcze przed wystąpieniem objawów klinicznych. Badania przesiewowe pozwalają także wykryć wczesne ogniska raka, czyli takie, które nie zdążyły jeszcze dać objawów klimicznych. W mammografii może to być niewielki guzek z wypustkami, ognisko mikrozwapnień, czy tylko zaburzenie „architektury” gruczołu piersiowego. W rozmazie cytologicznym pobranym z szyjki macicy mogą to być pojedyncze komórki nowotworowe. W przesiewowej kolonoskopii mogą to być pozornie banalne polipy jelita grubego, w których po ich endoskopowym usunięciu patolog mikroskopowo znajduje ogniska wczesnego raka. Takie stany są w prawie 100% trwale wyleczalne – co więcej nie wymagają one rozległych operacji.
Zdarza się niestety także, że badanie przesiewowe ujawni już w pełni rozwinięte ognisko inwazyjnego raka. Nawet w tych przypadkach istotne znaczenie na zysk na czasie, gdyż chory nie czeka na rozwiniecie się pełnych objawów choroby nowotworowej i rozpoczyna leczenie onkologiczne wczesniej co zwieksza wyraźnie szansę wyleczenia. Docenia to Narodowy Fundusz Zdrowia, który te badania finansuje. Przypominamy zasady tych badań:
- Cytologia
dotyczy kobiet między 25 a 59 rokiem życia,
jest wykonywana raz na 3 lata, a obciążonych czynnikami ryzyka (zakażonych wirusem HIV, przyjmujących leki immunosupresyjne, zakażonych HPV) – raz na rok. - Mammografia
dotyczy kobiet pomiędzy 50 a 69 rokiem życia,
wykonywana raz na 2 lata, a z obciążającym wywiadem (rak piersi u matki, siostry lub córki) – raz na rok. - Kolonoskopia:
dotyczy kobiet i mężczyzn pomiędzy 50 a 65 rokiem życia bez obciążającego wywiadu,
a z obciążającym wywiadem (rak jelita grubego u rodziców, rodzeństwa) już od 40 roku życia,
wykonuje się raz na 10 lat.
Należy podkreślić, że badania te dotyczą pacjentów bez objawów chorobowych. Jeżeli zaobserwujemy jakiekolwiek podejrzane sygnały naszego organizmu powinniśmy niezwłocznie zawiadomić o nich lekarza, który podejmie odpowiednie postępowanie diagnostyczne. Oprócz badań przesiewowych finansowanych przez NFZ zaleca się mężczyznom po 40 roku życia coroczne kontrolowanie poziomu markera PSA we krwi, którego wzrost może nasuwać podejrzenie rozwoju raka prostaty. Coraz częściej wykonywane są również badania przesiewowe skóry zmierzające do wykrycia stanów przedrakowych i przedczerniakowych jak również raka i czerniaka skóry z użyciem dermatoskopii. Obecnie w Polsce planuje się powrót do badań przesiewowych zmierzających do wykrycia patologii płucnej opartych nie na zdjęciach RTG małoobrazkowych, które były wykonywane w XX wieku, ale na tzw. niskodawkowej tomografii komputerowej.
Nie bójmy się badań przesiewowych, nie unikajmy ich chociaż czujemy się zdrowi. Mogą one uratować nam życie!
Prof. dr hab.n. med. Leszek Kołodziejski
Konsultant Wojewódzki w dziedzinie Chirurgii Onkologicznej
