W literaturze przedmiotu odnaleźć można wiele modeli wyjaśniających mechanizm agresji wśród dzieci i młodzieży. Ważnym obszarem zainteresowań badaczy i praktyków jest rola czynników rodzinnych, w szczególności stylów wychowania, w kształtowaniu zachowań agresywnych. Stałe sposoby reagowania w procesie wychowawczym okazały się w sposób pośredni i bezpośredni wpływać na rozwój dzieci i młodzieży. Badania analizujące style wychowawcze i ich konsekwencje pokazały, że sposób, w jaki rodzice wchodzą w interakcje ze swoimi dziećmi może mieć ważne konsekwencje dla wielu aspektów społecznego funkcjonowania, w tym osiągnięć edukacyjnych, zasobów emocjonalnych czy komunikacyjnych. Pełnią także ważną rolę jako zasoby zmniejszające ryzyko zaburzeń psychicznych w wieku rozwojowym.
Zgodnie z najbardziej znanym podejściem do stylów wychowania wyróżnia się ich trzy podtypy: autorytatywny, autorytarny oraz permisywny. Rodzice określani jako autoryratywni są wspierający. Wkładają wysiłek w stworzenie równowagi pomiędzy dawaniem wsparcia emocjonalnego a egzekwowaniem wymagań. Rodzicielstwo autorytarne odzwierciedla tradycyjny model, w którym od dzieci oczekuje się bezwzględnego posłuszeństwa wobec instrukcji i wymagań. Rodzice permisywni zostawiają dziecku pełną swobodę w realizacji i organizacji własnych działań, w niewielkim stopniu stawiając wymagania.
Badania wskazują na szczególny związek pomiędzy autorytarnym stylem wychowania a agresją u dzieci i młodzieży. Zaburzenia zachowania częściej obserwuje się u tych z nich, których rodzice wprowadzali sztywne zasady i koncentrowali się na ich przestrzeganiu. Wskazuje się na to, że wspierający klimat rodzinny jest ważnym czynnikiem wspierającym prawidłowy rozwój dzieci. Jego charakterystyczne elementy to responsywność, ciepło, uważność i wrażliwość na potrzeby dziecka, zaangażowanie w jego sprawy, jak również zdolność do stawiania czytelnych i zrozumiałych granic. Doświadczenie wspierających więzi z rodzicami prowadzi do większego zaangażowania w zachowania prospołeczne dzieci i młodzieży, czyni ich bardziej kompetentnymi społecznie oraz znacznie obniża ryzyko występowania objawów z kręgu zaburzeń emocji i zachowania. Rodzice autorytatywni, w tym ci używający nacisku i presji w działaniach wychowawczych oraz dający niewielkie wsparcie są modelami podobnych relacji dzieci i młodzieży, między innymi w środowisku rówieśniczym. Biorąc pod uwagę opisane wyniki badań należy podkreślić znaczenie wspierania kompetencji rodzicielskich (szkoły dla rodziców, warsztaty) dla kształtowania zdrowia psychicznego oraz zapobiegania zachowaniom agresywnym w wieku rozwojowym.
Autor: dr Agnieszka Fusińska-Korpik
Grafika: freepik stworzona przez benzoix
