Towarzysząca nam od dwóch lat sytuacja pandemii znacząco wpłynęła na nasze funkcjonowanie w wielu aspektach życia, nie tylko stanowiąc zagrożenie w zakresie zdrowia somatycznego, ale także wpływając negatywnie na nasze zdrowie psychiczne.
Pojawiło się mnóstwo dodatkowych stresorów, których wpływ znacząco obniża poziom dobrostanu. Dzieci i młodzież doświadczały w tym czasie lęku o zdrowie swoje i najbliższych, izolacji od grupy rówieśniczej i trudności związanych z nauką zdalną. Dane statystyczne Policji za 2021 rok mówią o 1339 próbach samobójczych wśród osób poniżej 18 roku życia, co oznacza wzrost o jedną piątą w porównaniu do 2020.
W jednym z polskich badań dotyczących wpływu pandemii na zdrowie psychiczne dzieci młodzieży (Bigaj, Dębski, 2020) zaobserwowano pojawienie się nastrojów depresyjnych wśród 23% dziewcząt i 8% chłopców w wieku licealnym. Znacząco wzrosła również ilość zgłaszanych skarg somatycznych takich jak bóle głowy czy bóle brzucha. Naturalny rytm dobowy zakłócony przez brak stałego rytmu i niewielką aktywność fizyczną skutkować mógł również trudnościami ze snem, a w efekcie powodować obniżenie koncentracji.
Kolejne badanie Zdalne nauczanie a adaptacja do warunków społecznych podczas epidemii koronawirusa zwraca szczególną uwagę na fakt, że połowa badanych wskazała, że ich relacje z rówieśnikami przed pandemią były znacznie lepsze. Również nauczyciele zauważają, że forma edukacji zdalnej była trudna nie tylko w kontekście wymogu realizacji materiału dydaktyczne, ale przede wszystkim zadań wychowawczych, które wymagają dobrej relacji i komunikacji z uczniami.
Z pewnością jednym z podstawowych i najczęściej zauważalnych problemów w tym czasie było nadużywanie przez dzieci i młodzież urządzeń elektronicznych, które zapewniały nie tylko dostęp do szkoły, ale często były także jedyną formą kontaktu ze znajomymi.
Szczególnie negatywny wpływ edukacja zdalna miała na uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi czy też takich, które funkcjonują w niesprzyjającym środowisku rodzinnym.
Czy są pozytywne skutki pandemii?
Na pewno dla części dzieci, które spotykały się w szkole w różnego rodzaju przemocą ze strony rówieśników (fizyczną czy psychiczną), był to czas odpoczynku od trudnych doświadczeń. Również części rodzin udało się spożytkować wspólnie spędzony czas, polepszyć relacje czy znaleźć nowe aktywności. Niektóre dzieci przewartościowały swoje relacje rówieśnicze i zamieniły ich ilość na jakość.
Nadchodzący czas będzie szczególnie ważny w kontekście profilaktyki zdrowia psychicznego. Dzieci wracają do szkół, co jest kolejną zmianą w ich funkcjonowaniu. Jest to czas ponownej adaptacji, w trakcie której nauczyciele i rodzice powinni zwracać uwagę na wszelkiego rodzaju niepokojące sygnały takie jak: obniżony nastrój, pojawienia się skarg somatycznych (bóle głowy, bóle brzucha, bezsenność) czy lęki.
Szczególny nacisk w tym czasie powinien zostać położony na reintegrację i odbudowę relacji nie tylko w środowisku zespołu klasowego, ale także z nauczycielami i szkołą, jako instytucją. Powrót do obowiązku szkolnego może być bardzo stresujący, zwłaszcza w kontekście konieczności odpowiadania przed całą klasą czy pisania kartkówek.
Jest to też moment, kiedy dzieci powinny przestawić się na bardziej prozdrowotny tryb życia, lepszą higienę snu i rezygnację z korzystania z urządzeń elektronicznych, co po tak długim czasie funkcjonowania online, może być bardzo trudne. W budowaniu nowych nawyków wymagają wsparcia, ale także serdeczności i zrozumienia osób dorosłych.
Istotne i zasadne wydaję się wspieranie nauczycieli pracujących z uczniami nie tylko w działaniach edukacyjnych, ale także w zakresie umiejętności rozpoznawania problemów w obszarze zdrowia psychicznego uczniów. Sami nauczyciele powinni także zostać objęci szczególnym wsparciem - faktem jest, że zdrowie psychiczne i poziom zadowolenia z życia u dorosłych (rodziców i nauczycieli) są kluczowe dla prawidłowego i harmonijnego rozwoju dzieci i młodzieży. Ilość i jakość znaczących relacji z opiekunami innymi niż rodzice jest głównym czynnikiem ochronnym i budującym odporność psychiczną młodego człowieka.
Grafika: Pexels.com stworzona przez Dương Nhân
