Nasze zdrowie psychiczne jest fundamentalną częścią ogólnego dobrostanu. Jako rodzice odgrywamy ważną rolę we wspieraniu samopoczucia psychicznego dzieci i młodzieży. Wspierająca i nasycona miłością opieka budują mocne podstawy, dzięki którym dziecko ma dużą szansę rozwijać się, nabywać kompetencje społeczno-emocjonalne i prowadzić szczęśliwe, satysfakcjonujące życie.
Zdjęcie: Pexels.com autorstwa Spencer Selover
Rozmowaz dzieckiem na tematy takie jak zdrowie psychiczne dla wielu rodziców jest niekomfortowa. Znacznie łatwiej prowadzić jest rozmowy na tematy związane z innymi problemami natury medycznej, takimi jak alergia, astma czy cukrzyca. Może to wynikać z pewnej stygmatyzacji społecznej, poczucia niekompetencji, błędnych informacji na temat zaburzeń zdrowia psychicznego, czy też poczucia winy. Rodzice często nie mają także pewności, czy rozmowa na temat zdrowia psychicznego i jego odchyleń nie będzie miała negatywnego wpływu na emocjonalność młodego człowieka. Większość tych przekonań daleka jest od prawdy, a właściwa edukacja na temat zdrowia psychicznego jest ważnym elementem kształtowania bezpiecznej więzi, pełniąc tym samym rolę profilaktyczną.
Bardzo często osoby doświadczające kryzysów psychicznych w opinii otoczenia są postrzegane jako „winne” własnych doświadczeń, jako te, które robią coś źle bądź niewystarczająco się starają. Odpowiednia edukacja na temat zdrowia psychicznego może zapobiec temu, że samo dziecko, doświadczając problemów, będzie miało poczucie własnego w nich udziału. Edukacja ta pełni też ważną rolę z perspektywy makrospołecznej – trudno mówić bowiem o zmianie podejścia do zaburzeń zdrowia psychicznego nie działając u podstaw problemu, a więc kształtowania nawyków i postaw.
Poniżej prezentujemy kilka wskazówek, które mogą pomóc w swobodnej rozmowie na temat zdrowia psychicznego:
Zacznij od podstaw
Rozmawiaj z dzieckiem o emocjach, motywacji i zachowaniu. Zwracaj uwagę na to, jak się czujesz i jak zmienia się Twoje samopoczucie w zależności od okoliczności. Mów o tym, w jaki sposób możesz kontrolować swoje zachowanie. Nie bój się przyznać kiedy czujesz się źle. Zachęcaj dziecko do tego samego. Pozwoli to kształtować kompetencje w zakresie oceny własnego stanu psychicznego. Na rynku istnieje obecnie bogata literatura pozwalająca wesprzeć rozmowę o samopoczuciu psychicznym dla dzieci w różnych okresach rozwojowych.
Oprzyj się na analogii do innych problemów medycznych
Dzieci często słyszą o problemach natury medycznej. Starsze z nich rozumieją często co znaczy mieć alergię, infekcję, cukrzycę. Wiedzą, że osoby z alergią pod wpływem kontaktu z alergenami czują się gorzej, a wiele osób na co dzień musi przyjmować lekarstwa. W zaburzeniach zdrowia psychicznego możemy odnaleźć wiele przydatnych analogii. Przede wszystkim, większość z nich objawia się nieprawidłowościami w funkcjonowaniu pewnych systemów regulujących pracę mózgu. To jego obszary pozwalają kontrolować emocje, myśli i zachowanie. Czasami równowaga tych mechanizmów zostaje zachwiana. Podobnie jak w przypadku innych problemów zdrowotnych zaburzenia psychiczne można skutecznie leczyć, co polega m.in. prowadzeniu zdrowego stylu życia (redukcja stresu, relaksacja), wsparciu psychologów oraz na przyjmowaniu leków.
Zdjęcie: Pexels.com autorstwa Miguel Á. Padriñán
Odpowiadaj w sposób konkretny
Dzieciom łatwiej jest zrozumieć zagadnienia związane ze zdrowiem kiedy podaje się im konkretne przykłady. Mówiąc o zaburzeniach lękowych możesz powiedzieć:
„Kiedy bywa niebezpiecznie, na przykład kiedy przechodzisz przez ulicę i słyszysz klakson samochodu, odskakujesz na bok. Możesz czuć wtedy, że twoje serce bije mocniej, oddychasz szybciej niż zwykle, możesz też czuć się nieco dziwnie. To normalna reakcja organizmu na zagrożenie. Czasami taka sama reakcja pojawia się bez żadnego konkretnego powodu. Czasami lęk spowodowany jest przez sytuację, której ty sam się nie boisz (np. odpowiedź przy tablicy), a czasem trudno znaleźć konkretny powód.”
Wspieraj empatię
Nawet jeżeli Twoje dziecko ma dużo zasobów prozdrowotnych, słuchaj uważnie o jego emocjach, trudnościach, obawach. Rozmawiaj o tym jak się czują w różnych sytuacjach. Staraj się wyjaśniać, nie oceniać. To pomoże im odnosić się w podobny sposób do osób w kryzysach psychicznych. Nie wstydź się mówić o problemach psychicznych. Jeżeli ktoś w Waszym bliskim otoczeniu zmaga się z problemami psychicznymi, zachęć do otwartej rozmowy na ten temat. Poinformuj rodzinę o tym, że w Twoim domu można rozmawiać o zdrowiu psychicznym.
Zapewnij, że to niczyja wina
Zaburzenia psychiczne mają wiele źródeł. Nie ma wątpliwości co do tego, że mają one charakter demograficzny – dotykają ludzi w różnym wieku, o różnej płci, w różnych momentach życia. Podkreślaj, że to, że człowiek przeżywa kryzys psychiczny nie oznacza, że nie jest wartościowy. Pamiętaj, że to, że osoba z zaburzeniami psychicznymi ma trudności w radzeniu sobie nie znaczy, że wkłada w nie zbyt mało wysiłku. Zaburzenia psychiczne wymagają leczenia.
Przeprowadzaj regularne rozmowy
Twoje dziecko w toku rozwoju zmienia się i dojrzewa. Z każdym rokiem, a nawet miesiącem inaczej przeżywa siebie i otaczający świat. Zmieniają się też jego własne problemy i podejście do nich. Zdrowie psychiczne to ważny temat, wracaj do niego regularnie.
Unikaj stygmatyzującego języka
Pamiętaj, że język częściowo kształtuje rzeczywistość Twojego dziecka. Staraj się nie używać sformułowań o nasyceniu negatywnym, zarówno w odniesieniu do osób z zaburzeniami psychicznymi, jak też np. leczenia. Unikaj takich określeń jak „wariat” czy „psychiatryk”. Zachęcaj żeby o osobach przeżywających problemy natury psychicznej mówić „osoba w kryzysie psychicznym”. Normalizuj potrzebę wizyt u psychologa i psychiatry. Nie traktuj szpitali psychiatrycznych i ich otoczenia jako miejsc, których trzeba się obawiać.
