Alkoholowy Zespół Płodowy (ang. Fetal Alcohol Syndrome - FAS,) to zespół chorobowy, który powstaje w wyniku ekspozycji na alkohol w trakcie życia płodowego. Jest to schorzenie nieuleczalne, którego można uniknąć dzięki całkowitej abstynencji od alkoholu przez kobietę podczas ciąży . FAS należy do zaburzeń rozwojowych klasyfikowanych jako FASD (ang. Fetal Alcohol Spectrum Disorders), czyli Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych. To termin odnoszący się do grupy zaburzeń, które występują u dzieci narażonych na działanie alkoholu w czasie ciąży. FASD stanowi poważny problem zdrowotny i społeczny, którego skutki mogą towarzyszyć osobom nim dotkniętym przez całe życie.
Spożywany podczas ciąży alkohol przenika przez łożysko do krwiobiegu dziecka. Na skutek działania alkoholu może dojść do obumierania komórek nerwowych, dlatego też dzieci z FAS często rodzą się z dużo mniejszą ilością neuronów. Dzieci, których matki piły alkohol w trakcie ciąży, narażone są nie tylko na niski poziom IQ, ale także liczne zaburzenia fizyczne i neurologiczne, w tym wystąpienie zaburzeń uwagi. Często zmagają się również z poważnymi trudnościami w zakresie zachowania, z trudem przychodzi im funkcjonowanie w społeczeństwie.
Problem FASD wymaga multidyscyplinarnego podejścia oraz współpracy różnych instytucji. Kluczowe znaczenie ma podnoszenie świadomości społecznej na temat negatywnych skutków spożywania alkoholu w czasie ciąży oraz promowanie zdrowych nawyków. Należy wyraźnie podkreślić, że nie istnieje bezpieczna dawka alkoholu, która nie wpłynie niekorzystnie na rozwój dziecka w okresie prenatalnym.
9 września obchodzimy Światowy Dzień FAS (Alkoholowy Zespół Płodowy), co stanowi doskonałą okazję do zwiększenia świadomości na temat wpływu alkoholu na rozwój płodu oraz do wsparcia osób i rodzin dotkniętych FASD. W ramach obchodów tego dnia organizowane są różnorodne wydarzenia, kampanie edukacyjne oraz spotkania, które mają na celu informowanie społeczeństwa o skutkach spożywania alkoholu w czasie ciąży. Województwo Małopolskie, podejmuje kompleksowe kroki w celu zrozumienia i wsparcia osób dotkniętych FASD. Edukacja, terapia i profilaktyka stanowią fundament efektywnej walki z tym problemem, a przyczyniając się do poprawy jakości życia osób z FASD oraz ich rodzin, tworzą bardziej świadome społeczeństwo, które potrafi z empatią i zrozumieniem reagować na potrzeby tych, którzy zostali dotknięci skutkami nadużywania alkoholu przez matkę podczas ciąży.
Jednym z działań podejmowanych w Województwie Małopolskim są odbywające się corocznie spotkania ekspertów oraz osób zainteresowanych, bądź związanych zawodowo z tematyką FASD. Tegoroczna konferencja pn. „Diagnostyka i rehabilitacja w spektrum zaburzeń związanych z FASD”, odbyła się 6 września br. w Centrum Konferencyjno-Szkoleniowym Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II w Krakowie zorganizowana przez Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego oraz przez Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnienia i Współuzależnienia Szpitala Klinicznego im. dr. Józefa Babińskiego SP ZOZ w Krakowie przy współpracy z Wojewódzką Stacją Sanitarno-Epidemiologiczną w Krakowie. Konferencja skierowana była do przedstawicieli placówek opiekuńczo-wychowawczych, szkolno-wychowawczych, miejskich i gminnych ośrodków pomocy społecznej, pracowników podmiotów leczniczych, rodzin zastępczych, koordynatorów pieczy zastępczej i miała na celu zwiększenie świadomości uczestników na temat skutków spożywania alkoholu przez kobiety w ciąży, a także promowanie działań edukacyjnych skoncentrowanych na zapobieganiu FASD.
Konferencję otworzyła Katarzyna Kosik-Gajewska, Zastępca Dyrektora Departamentu Zdrowia, Rodziny, Równego Traktowania i Polityki Społecznej UMWM, która przywitała zarówno organizatorów, prelegentów, jak i uczestników spotkania. Podkreśliła, że to od wiedzy specjalistów z różnych grup zawodowych zależy skuteczność działań profilaktycznych, a proces diagnozy i terapii FASD wymaga interdyscyplinarnej pracy zespołowej różnych specjalistów. W swej wypowiedzi Pani Dyrektor podkreśliła, że Województwo Małopolskie od kilku lat finansuje projekt systemowego wsparcia i terapii dla dzieci z FASD oraz ich rodzin, dzięki któremu dzieci mają możliwość otrzymania profesjonalnej diagnozy, czy też dostęp do indywidualnej terapii, a ich rodziny biorą udział w grupach wsparcia. Następnie głos zabrali dr Stanisław Stępniewski – Dyrektor Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego św. Ludwika w Krakowie oraz dr n.med. Łukasz Cichocki, Z-ca Dyrektora Szpitala Klinicznego im. dr Józefa Babińskiego w Krakowie. Obaj Panowie podkreślali znaczenie współpracy w ramach problematyki FASD, oraz istotnej roli profilaktyki w ramach działań podejmowanych w tym zakresie. Następnie głos zabrał Jacek Kraus, specjalista w dziedzinie psychoterapii uzależnień ze Szpitala Klinicznego im. dr Józefa Babińskiego, który podzielił się z uczestnikami spotkania swoimi doświadczeniami z pracy z osobami uzależnionymi. Jego wystąpienie wprowadziło uczestników w tematykę uzależnienia od alkoholu, w tym skomplikowanego procesu diagnozy, poprzez wskazanie najczęstszych przyczyn sięgania po alkohol, wzorców picia, omówienie procesu rozwoju oraz objawów uzależnienia, a także motywów skłaniających do abstynencji.
Po krótkiej przerwie uczestnicy wysłuchali wystąpień w ramach Panelu prowadzonego przez Centrum Kompleksowej Diagnostyki FASD, które powstało w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym im św. Ludwika w Krakowie. Dr n. med. Katarzyna Dyląg oraz dr n. med. Katarzyna Kowalska podzieliły się wiedzą jak prawidłowo diagnozować FASD oraz gdzie można uzyskać pomoc w tym zakresie. Przedstawione zostały kryteria na podstawie, których można rozpoznać zaburzenia neurorozwojowe FASD, a także profil tych zaburzeń. Nakreślone zostały również problemy i wyzwania związane z postawieniem diagnozy w nawiązaniu do innych zaburzeń obserwowanych u dzieci. Panie doktor wielokrotnie podkreślały, jak ogromne znaczenie ma wczesne rozpoznanie zaburzeń oraz postawienie właściwej diagnozy - pozwala to na wprowadzenie odpowiednich interwencji i oddziaływań, co przekłada się nie tylko na poprawę rozwoju dziecka, ale również zapobiega wystąpieniu wtórnych zaburzeń.
W kolejnej części panelu dr n. med. Katarzyna Kowalska przedstawiła wykład „Małopolskie rozwiązania systemowe - wsparcie dla dzieci z FASD i ich rodzin”, w trakcie którego zaprezentowane zostały cele, kryteria oraz zakres oddziaływań w ramach projektu pn. „Systemowe wsparcie i terapia dzieci z FASD oraz działania edukacyjne dla ich rodziców i opiekunów” realizowanego ze środków Województwa Małopolskiego. Jest to jedyny w skali kraju projekt nakierowany na systemowe rozwiązania w zakresie specjalistycznej diagnostyki i leczenia dzieci z FASD. W ramach projektu dzieci do 18 r.ż. z województwa Małopolskiego mogą bezpłatnie skorzystać z diagnostyki w kierunku FASD. Natomiast dzieci z województwa Małopolskiego, które już posiadają diagnozę ze spektrum FASD mogą wziąć udział w zajęciach terapeutycznych: psychoterapii indywidualnej, treningu funkcji poznawczych, terapii neurologopedycznej, treningu umiejętności społecznych (TUS) oraz dogoterapii. Dla pacjentów w wieku 0-6 lat przewidziane są zajęcia terapeutyczne w ramach wczesnego wspomagania rozwoju. Natomiast rodzice i opiekunowie dzieci z FASD mają możliwość uczestniczyć w grupach wsparcia, prowadzonych przez doświadczonych psychoterapeutów.
Mgr lek. Wiktoria Wieczorek–Stawińska omówiła „Rolę badań naukowych w optymalizacji opieki nad pacjentami z FASD i ich rodzinami”. Ważnym punktem programu było również wystąpienie dr n. med. Katarzyny Dyląg pt. „Jak nie diagnozować FASD - ku przestrodze - studium przypadków”, które dostarczyło cennych wskazówek na temat najczęstszych błędów w diagnozie, a także możliwych w ich wyniku poważnych konsekwencjach zdrowotnych ponoszonych przez dzieci. Wystąpienia w ramach Panelu były bogate w praktyczne przykłady oraz innowacyjne podejścia do pracy z dziećmi i ich rodzinami, co otworzyło dyskusję na temat złożoności problematyki FASD i jej diagnozowania.
Podczas wystąpienia Pani Agnieszki Ziętarskiej, Dyrektor Ośrodka Adopcyjnego Pro Familia, a prywatnie adopcyjnej mamy dziecka z FASD, uczestnicy spotkania mieli możliwość dowiedzieć się jak wygląda codzienne życie dziecka zmagającego się ze Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych, oraz z jakimi trudnościami i wyzwaniami musi się ono mierzyć na różnych etapach życia w zakresie systemu edukacji oraz funkcjonowania w społeczeństwie. Pani Agnieszka podzieliła się również swoimi obserwacjami dotyczącymi wyzwań, przed którymi stają rodziny oraz placówki opiekuńczo-wychowawcze.
Następnie Małgorzata Tomanik, specjalistka z zakresu problematyki FASD w Kanadzie, zaprezentowała wykład online pn. „Funkcjonowanie osób dorosłych z FASD - wsparcie systemowe”, który pokazał różnice w podejściu do wsparcia osób z FASD w różnych krajach.
Konferencja zakończyła się dyskusją panelową, w której uczestniczyli prelegenci konferencji jako eksperci, a także zebrani goście, co pozwoliło na żywą wymianę myśli oraz odpowiedzi na nurtujące pytania. Wielokrotnie podkreślano znaczenie edukacji w zakresie FASD oraz konieczność współpracy różnych instytucji w celu wsparcia dzieci i rodzin dotkniętych tym problemem.
Serdecznie dziękujemy wszystkim prelegentom oraz uczestnikom konferencji za zaangażowanie i cenne uwagi. Mamy nadzieję, że konferencja stanowiła nie tylko platformę wymiany wiedzy, ale również będzie impulsem do dalszych działań na rzecz osób z FASD i ich rodzin, w tym podejmowania wspólnych inicjatyw na rzecz wsparcia społeczności dotkniętych tym problemem.
Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego oraz koordynator Wojewódzkiego Ośrodka Terapii Uzależnienia i Współuzależnienia witają uczestników konferencji.
Pani Katarzyna Kosik-Gajewska, Zastępca Dyrektora Departamentu Zdrowia, Rodziny, Równego Traktowania i Polityki Społecznej UMWM podczas otwarcia konferencji.
Uczestnicy konferencji podczas oficjalnego otwarcia wydarzenia.
Pan Jacek Kraus, specjalista w dziedzinie psychoterapii uzależnień ze Szpitala Klinicznego im. dr Józefa Babińskiego dzieli się z uczestnikami spotkania swoimi doświadczeniami z pracy z osobami uzależnionymi.
Dr n. med. Katarzyna Dyląg prowadząca wykład "Jak diagnozować FASD. Różne oblicza tej samej diagnozy".
Dr n. med. Katarzyna Kowalska przekazuje informacje dotyczące realizacji projektu pn. „Systemowe wsparcie i terapia dzieci z FASD oraz działania edukacyjne dla ich rodziców i opiekunów”.
Mgr lek. Wiktoria Wieczorek–Stawińska omawia rolę badań naukowych w optymalizacji opieki nad pacjentami z FASD i ich rodzinami.
Przedstawicielki Centrum Kompleksowej Diagnostyki FASD: Dr n med. Katarzyna Dyląg, dr n. med. Katarzyna Kowalska oraz Mgr lek. Wiktoria Wieczorek–Stawińska podczas dyskusji na temat złożoności problematyki FASD i jej diagnozowania.
Uczestnicy konferencji zapoznają się z ofertą profilaktyczną przy stanowisku Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie.
Pani Agnieszka Ziętarska, Dyrektor Ośrodka Adopcyjnego Pro Familia, opowiada jak wygląda codzienne życie dziecka zmagającego się ze Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych.
Pani Małgorzata Tomanik, specjalistka z zakresu problematyki FASD w Kanadzie, prowadzi wykład online pn. „Funkcjonowanie osób dorosłych z FASD - wsparcie systemowe”.
Dyskusja panelowa z udziałem prelegentów oraz Małgorzaty Korolczuk założycielki fanpage`u ,,FAS MISJA”.