Źródło: Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego, Autor: Iwona Osolińska
Nasz mózg jest wyjątkowym organem, osiągającym pełną dojrzałość dopiero około 24-25 roku życia. Pomiędzy 10 a 14 rokiem życia zachodzi jego bardzo intensywny rozwój, który przekłada się na rozwijanie możliwości poznawczych takich jak krytyczne myślenie, wyobraźnia i pamięć, natomiast podzielność i koncentracja uwagi oraz spostrzeganie intensywnie zwiększają swój potencjał. Okres dorastania to czas, kiedy młody człowiek jest bardzo podatny na wpływy grup rówieśniczych. Właśnie w tym wieku dochodzi do pierwszych kontaktów młodych ludzi z substancjami psychoaktywnymi.
Niektóre narkotyki oddziałują na mózg, naśladując działanie neuroprzekaźników - związków chemicznych przenoszących sygnały pomiędzy komórkami nerwowymi (w mózgu istnieje ich kilkadziesiąt miliardów). W takim wypadku działanie narkotyku zaburza pracę mózgu i nawet jednorazowe przyjęcie może spowodować nieoczekiwany efekt. Istnieje szereg elementów, które wpłyną na końcowy efekt działania narkotyku (substancji zaburzającej funkcjonowanie tego organu), który jest wypadkową wielu czynników.
Czynniki wewnętrzne, takie jak nastrój, nastawienie, osobnicze cechy, doświadczenia, lęki, przeżycia negatywne i pozytywne, mogą powodować różne efekty u różnych osób przyjmujących ten sam narkotyk - tak naprawdę nigdy nie mamy pewności jak zareaguje nasz organizm.
Każdy narkotyk powoduje określone skutki psycho-fizyczne. Młody człowiek podejmując ryzyko nawet jednorazowego kontaktu z narkotykiem musi liczyć się z konsekwencjami używania środków psychoaktywnych, którymi mogą być:
- potencjalne uzależnienie się
- agresja ze strony innych ludzi (agresywna odpowiedź i przemoc ze strony innych)
- zachowania agresywne wobec otoczenia (utrata kontroli oraz zachowania agresywne i impulsywne)
- narażenie na przemoc seksualną/niechciane kontakty seksualne (gwałt, nadużycia seksualne)
- wypadki (błędna ocena własnych możliwości, spowodowana zaburzeniami percepcji)
- zmiana w relacjach z osobami z najbliższego otoczenia (rodzice, przyjaciele)
- utrata zainteresowań, pasji, hobby
- problemy szkolne
- osłabienie/utrata więzi rodzinnych
- konflikt z prawem
- ryzyko stania się ofiarą kradzieży
- deficyty poznawcze (zmiany w pamięci, myśleniu, koncentracji)
- zmiany w wyglądzie zewnętrznym
- zmiany w systemie wartości
Zażywanie narkotyków (środków psychoaktywnych) przez dłuższy czas zmienia strukturę i funkcjonowanie neuronów dopaminowych wchodzących w skład układu nagrody. W końcu substancje te przejmują kontrolę nad naturalnym układem nagrody w mózgu, powodując zwiększone wydzielanie dopaminy. Prowadzi to do wywołania zjawiska tolerancji (zmniejszenie wrażliwości organizmu i słabsza odpowiedź na przyjmowane dawki substancji) a w konsekwencji do uzależnienia. Wówczas nasze życie można porównać do obywatela Starożytnego Rzymu, określanego mianem addictus - osoby, która ze względu na długi, musiała oddać się (decyzją sądu) w niewolę wierzycielowi. Addictus tracił wolność i zostawał ubezwłasnowolniony.
Podsumowując: przed pierwszym zażyciem narkotyku warto się zastanowić i nie podejmować pochopnie decyzji.
Dr Leszek Satora
Krakowski Ośrodek Diagnozy i Psychoterapii
Artykuł opracowany w ramach kampanii społecznej pn. „Nie daj się wciągnąć. Ta inwestycja się nie opłaca” realizowanej przez Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego oraz Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień i Współuzależnienia w Krakowie w ramach Małopolskiego Programu Profilaktyki i Przeciwdziałania Uzależnieniom, w tym uzależnieniom behawioralnym na lata 2022-2026.
