Źródło: freepik
Czym jest HIV?
HIV to ludzki wirus upośledzenia (niedoboru) odporności (ang. human immunodeficiency virus), który powoli uszkadza system odpornościowy człowieka, a w konsekwencji zwiększa podatność organizmu na różnego rodzaju infekcje i choroby. Zakażenie wirusem HIV może przez bardzo długi okres czasu (nawet 10–12 lat) przebiegać niezauważalnie, ponieważ nie daje charakterystycznych objawów, co bardzo utrudnia diagnozę. Przez cały ten czas wirus ciągle się namnaża niszcząc układ odpornościowy, który po pewnym czasie przestaje chronić organizm przed chorobami. Nieleczone zakażenie prowadzi do rozwoju AIDS, czyli zespołu nabytego niedoboru (upośledzenia) odporności.
Trochę statystyki…
Jak podaje WHO na koniec 2021 roku z wirusem HIV na świecie żyło ok. 38,4 mln ludzi, zakażenie HIV rozpoznano u ok. 1,5 mln osób, natomiast 650 tys. osób zmarło z powodu przyczyn związanych z HIV. Dane Krajowego Centrum ds. AIDS wskazują, że w Polsce od 1985 r do 30 listopada 2022 r. stwierdzono 29 676 zakażeń HIV, u 3 979 osób wykryto AIDS, a 1 465 chorych zmarło. W samym tylko 2022 roku stwierdzono 2384 nowych zakażeń HIV, 135 osób zachorowało na AIDS a 22 osoby zmarły z tego powodu (informacje udostępnione przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny). Chociaż najwięcej zakażeń zostało stwierdzonych w gronie osób mających kontakty seksualne z innymi mężczyznami (248 badanych podało, jako prawdopodobną taką drogę zakażenia) nie oznacza to, że problem nie dotyczy osób heteroseksualnych, wśród których odnotowano 208 zakażeń, a więc tylko o 40 mniej niż we wspomnianej wcześniej grupie badanych. Stosowanie narkotyków drogą dożylną, jako prawdopodobne źródło zakażenia zadeklarowało jedynie 30 osób. Najliczniejszą grupę pośród nowo zarejestrowanych przypadków HIV stanowią osoby w wieku 20-49 (2048 zakażeń), jednakże nosicielami HIV są też osoby w wieku 50+. W ubiegłym roku aż 258 pozytywnych testów odnotowano w tej grupie wiekowej.
Źródło: freepik
Kto jest narażony na zakażenie?
Zakażenie wirusem HIV szerzy się poprzez kontakt z materiałem zakaźnym. Do materiałów zakaźnych zaliczamy krew, nasienie, wydzielinę z pochwy i szyjki macicy (w tym krew menstruacyjną) oraz mleko zakażonej matki. Do zakażenia może więc dojść podczas kontaktu seksualnego bez zabezpieczenia z zarażoną osobą (ryzyko jest równie wysokie niezależnie od rodzaju stosunku oraz płci), przez zranioną skórę np. wykonywanie tatuażu lub piercingu w nieprofesjonalnym gabinecie lub zakłucie czy skaleczenie ostrym przedmiotem zanieczyszczonym zakażoną krwią - głównie przez pracowników medycznych, używanie tych samych igieł przez osoby zażywające narkotyki drogą dożylną. Żeby doszło do zakażenia zarówno krew jak i wydzieliny, o których wspomniano wcześniej muszą być świeże tzn. niezakrzepnięte. Wirus może także zostać przeniesiony z zakażonej matki na dziecko w trakcie ciąży, porodu lub karmienia piersią, jeśli wcześniej zakażanie nie zostało wykryte i nie są stosowane leki.
Z danych statystycznych wynika, że najbardziej narażone na zakażenia są osoby młode w wieku 20-29 lat (ok 20% przypadków wykrytych w 2022 r.) oraz 30-39 lat (ok 47% nowych zakażeń stwierdzonych w 2022 r.). To właśnie wśród osób z tych grup wiekowych najczęściej dochodzi do kontaktów seksualnych z przygodnymi osobami. Niejednokrotnie do takich zbliżeń dochodzi pod wpływem substancji psychoaktywnych, które sprzyjają podejmowaniu ryzykownych zachowań. Skutkiem tego typu zachowań może być nie tylko zakażenie wirusem HIV, ale również zachorowanie na choroby przenoszone drogą płciową (chlamydioza, rzeżączka, kiła, opryszczka narządów płciowych itp.) czy zakażenie HPV (wirus brodawczaka ludzkiego).
W społeczeństwie istnieje powszechne przekonanie, że najbardziej narażone na zakażenie HIV są osoby uzależnione od narkotyków oraz mężczyźni mający kontakty seksualne z innymi mężczyznami. W przypadku tych drugich dane statystyczne zdają się to potwierdzać - 21,4% przypadków rozpoznanych w latach 2017-2021, co stanowi największy odsetek osób wśród badanych deklarujących drogę zakażenia. Jednak należy wziąć pod uwagę, że aż w 47,9% testowanych osób nie wskazało prawdopodobnej drogi zakażenia. I chociaż zdecydowaną większość nosicieli wirusa HIV stanowią mężczyźni, to kobiety są bardziej narażone na zakażenie. Wynika to z między innymi z ich budowy fizjologicznej - mają większą powierzchnię błony śluzowej narządów płciowych, przez którą przenika wirus. Nasienie mężczyzny zawiera większa ilość wirusa niż wydzieliny u kobiety, ponadto pozostaje w narządach kobiety, co wydłuża kontakt wirusa z wrażliwą błoną śluzową.
Odpowiadając na pytanie, „Kto jest narażony na zakażenie?” możemy odpowiedzieć „Każdy, kto prowadzi aktywne życie seksualne lub ma kontakt z zakażoną HIV krwią”.
Źródło: freepik
Jak wykryć zakażenie?
U części osób po około 2 tygodniach od zakażenia pojawiają się objawy tak zwanej pierwotnej infekcji HIV, są one bardzo niespecyficzne i trudno je powiązać z zakażeniem HIV. Jedyną skuteczną metodą sprawdzenia, czy doszło do zakażenia są testy przesiewowe. Diagnostyka wirusa HIV jest stosunkowo prosta, polega na pobraniu niewielkiej ilości krwi, w której poszukuje się antygenu wirusa i/lub przeciwciał skierowanych przeciw wirusowi (testy III i IV generacji). Nie trzeba być na czczo. Test najlepiej wykonać po około 3 miesiącach od momentu, w którym mogło dojść do zakażenia – do tego czasu organizm zdąży wytworzyć przeciwciała. Na wynik testu przesiewowego oczekuje się najczęściej od jednego do kilku dni (w zależności od punktu diagnostycznego). Ujemny wynik testu, oznacza, że osoba badana nie jest zakażona wirusem HIV. Zbyt wcześnie wykonany test może dać fałszywie ujemny wynik. Badanie w kierunku HIV można wykonać bezpłatnie i anonimowo – informacje na temat funkcjonowania Punktu Konsultacyjno-Diagnostycznego w Krakowie dostępne są na stronie: https://www.profilaktykawmalopolsce.pl/aktualnosci-2023/1582-jedyny-taki-test oraz https://stowarzyszeniejedenswiat.org/testy-na-hiv-w-krakowie/
Dodatkowo dzięki środkom finansowym Województwa Małopolskiego uruchomiony został Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny przy ul. Lwowskiej 20 (wejście od ul. Wałowej 11) w Nowym Sączu. Testy można wykonać w środy w godzinach 16:00-18:30. Wyniki wydawane są w środy w godzinach 16:00-19:00 oraz w czwartki od 16:00 do 17:00. Więcej informacji można znaleźć na stronie https://aids.gov.pl/pkd/.
O czym nie każdy wie…
Wirus HIV jest wrażliwy na czynniki fizykochemiczne, ginie w temperaturze 56 stopni Celsjusza po ok. 10 – 20 min. Poza organizmem człowieka żyje zaledwie kilka godzin. Jest wrażliwy na działanie powszechnie stosowanych środków dezynfekujących, zwłaszcza tych zawierających chlor. I co najważniejsze… HIV nie można się zakazić:
- przez dotykanie drugiej osoby, podawanie ręki, ściskanie lub całowanie;
- przez kontakt ze łzami, potem, moczem czy kałem drugiej osoby (jeśli nie ma w nich domieszki krwi)
- w taki sam sposób jak przeziębieniem czy grypą np. przez kaszel lub kichanie, ponieważ HIV nie przenosi się drogą kropelkową;
- przez pływanie w tym samym basenie, korzystanie z siłowni czy też podczas uprawiania sportów
- przez korzystanie ze wspólnej toalety, łazienki (o ile używa się własnej szczoteczki do zębów, maszynki do golenia lub innych przyborów higienicznych, które mogą mieć kontakt z krwią), grzebienia czy też ręcznika do rąk
- przez dzielenie się jedzeniem, wspólne korzystanie z talerzy, szklanek, sztućców, naczyń i książek.
Zakażenie wirusem HIV nie przenosi się poprzez ukąszenie komara lub innego owada czy też od psów, kotów i innych zwierząt.
Źródło: freepik
Jak uniknąć zakażenia HIV
Zakażeniu wirusem HIV można zapobiegać. Przede wszystkim wskazane jest unikanie przygodnych kontaktów seksualnych bez zabezpieczenia. Istnieją także specjalne programy dla osób stosujących narkotyki. Mogą oni w specjalnych punktach wymienić igły i strzykawki na nowe. Natomiast w placówkach medycznych oraz gabinetach kosmetycznych stosuje się sprzęt medyczny oraz przybory kosmetyczne jednorazowego użytku lub poddane wcześniej sterylizacji (proces polegający na zniszczeniu wszystkich drobnoustrojów tj. wirusów, bakterii, grzybów).
Źródła:
http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/hiv_aids/index.htm
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/hiv-aids
